✴️ Tang ký sinh

Tang ký sinh là vị thuốc quý hiếm, có tác dụng bổ can thận, an thai, lợi sữa và mạnh gân xương. Dược liệu này được sử dụng để chữa chứng đau nhức xương khớp, viêm gan siêu vi, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch,…

Tang ký sinh còn gọi là Tầm gửi dâu, thuộc họ Tầm gửi (danh pháp khoa học: Loranthaceae)

• Tên gọi khác: Tầm gửi dâu, Ký sinh cây dâu,…

• Tên dược: Ramulus Taxilli

• Tên khoa học: Loranthus parasiticus

• Họ: Tầm gửi (danh pháp khoa học: Loranthaceae)

Mô tả dược liệu

1. Đặc điểm thực vật

Tang ký sinh là thực vật sống ký sinh trên cây dâu tằm. Cây nhỏ, thường xanh, cành hình trụ và có màu nâu đen hoặc xám. Lá cây mọc so le, phiến lá hình bầu dục, đầu lá tù và gốc hơi tròn, chiều dài khoảng 4 – 8cm, rộng 2 – 5cm. Mép lá nguyên, hơi lượn sóng và có cuống ngắn.

Hoa mọc ở kẽ lá, thường mọc thành chùm, có màu hồng tím hoặc màu đỏ. Quả thường có hình bầu dục. Tang ký sinh ra hoa và quả vào tháng 1 – 3 hằng năm.

2. Bộ phận dùng

Lá, thân, cành và quả của cây được sử dụng để làm dược liệu.

Lá, thân, cành và quả của cây tầm gửi dâu được thu hái để làm thuốc chữa bệnh

3. Phân bố

Tầm gửi dâu phân bố nhiều ở các nước châu Á như Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, Campuchia, Việt Nam,…

4. Thu hái – sơ chế

Các bộ phận của tang ký sinh thường được thu hái quanh năm. Khi thu hái cần để lại rễ nhằm giúp cây tiếp tục sinh trưởng.

Sơ chế: Đem bỏ các tạp chất, lá hư,… sau đó đem phơi hoặc sấy khô. Hoặc có thể tẩm rượu sao qua (tuy nhiên cách này ít khi được sử dụng).

5. Bảo quản

Dược liệu dễ bị hư hại, ẩm mốc, vì vậy cần bảo quản ở nơi khô thoáng và kín gió.

6. Thành phần hóa học

Lá và thân của tang ký sinh có chứa Avicularin và Quercetin. Trong đó lá còn có chứa Quercitrin, d-catechin và Hyperosid.

Vị thuốc Tang ký sinh

1. Tính vị

Vị đắng, tính bình.

2. Qui kinh

Qui vào kinh Thận và Can (gan)

3. Tác dụng dược lý & chủ trị

Theo y học hiện đại:

• Tác dụng hạ huyết áp: Thực nghiệm trên chó gây mê với liều 2g/ kg tầm gửi dâu dạng cao lỏng nhận thấy có tác dụng giãn mạch ngoại biên và giảm huyết áp.

• Tác dụng an thần và giảm nhu động ruột: Thực nghiệm trên ruột thỏ cô lập nhận thấy thành phần Hexobarbital có khả năng an thần và kéo dài giấc ngủ. Đồng thời có khả năng giảm trương lực cơ trơn và nhu động ruột.

Theo Đông y:

• Tác dụng mạnh gân xương, lợi sữa, bổ can thận và an thai.

• Được dùng để chữa gân xương đau mỏi, lưng gối đau, phụ nữ sau sinh không có sữa, tê bại, đau bụng và động thai.

• Trị đại tiện ra máu, thiếu máu/ chảy máu ở phụ nữ mang thai, trị đau kinh và tăng cường sức khỏe.

Hiện nay, dược liệu này được dùng để chữa các bệnh lý như:

• Tăng huyết áp

• Đau dạ dày

• Động thai

• Trẻ em bị chứng bại liệt, chân tay yếu mỏi

• Phong thấp

• Trị lở loét và mụn nhọt

4. Cách dùng – liều lượng

Tầm gửi dâu được dùng ở dạng sắc uống và dùng ngoài. Nếu dùng để uống, chỉ nên sử dụng từ 12 – 20g/ ngày.

Bài thuốc từ dược liệu Tang ký sinh

Với tác dụng dược lý đa dạng, tang ký sinh được áp dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh:

Tang ký sinh được dùng trong bài thuốc chữa viêm khớp dạng thấp, viêm gan, huyết áp cao,…

1. Bài thuốc chữa tăng huyết áp

• Chuẩn bị: Chi tử 12g, ngưu tất 12g, xuyên khung 8g, tang ký sinh 16g, câu đằng 12g, ý dĩ 12g với trạch tả 8g.

• Thực hiện: Đem sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.

2. Bài thuốc trị tăng huyết áp ở người cao tuổi

• Bài thuốc 1: Dùng mẫu lệ 20g, hà thủ ô 16g, sinh địa 12g, ngưu tất 12g, tầm gửi dâu 12g, kỷ tử 12g, quả dâu chín 12g, trạch tả 8g. Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang.

• Bài thuốc 2: Dùng mộc hương 4g, hoàng cầm 8g, đương quy 8g, viễn chí 8g, bạch truật, táo nhân, long nhãn, tang ký sinh, đảng sâm, ngưu tất mỗi thứ 12g. Đem sắc ngày 1 thang uống đến khi huyết áp ổn định trở lại.

3. Bài thuốc chữa xơ cứng động mạch hoặc dùng sau khi cơn nhồi máu cơ tim đã ổn định

• Chuẩn bị: Dùng hà thủ ô 20g, hoàng tinh 16g, thạch hộc 12g, tầm gửi dâu 16g, kỷ tử 16g, thục địa 12g, quy bản 12g.

• Thực hiện: Đem sắc mỗi ngày 1 thang.

4. Bài thuốc chữa liệt nửa người do tai biến mạch máu não

• Chuẩn bị: Thạch quyết minh 20g, kê huyết đằng 16g, cúc hoa 12g, hà thủ ô 12g, tang ký sinh 16g, câu đằng 16g, ngưu tất 12g, địa long 12g.

• Thực hiện: Đem sắc uống.

5. Bài thuốc chữa đau dây thần kinh tọa do cột sống thoái hóa

• Chuẩn bị: Thục địa, tục đoạn, đảng sâm, bạch truật, tỳ giải, hà thủ ô, hoài sơn, ý dĩ, ngưu tất, cẩu tích mỗi thứ 12g với tầm gửi dâu 16g.

• Thực hiện: Sắc uống mỗi ngày một thang.

6. Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp và thấp khớp mạn tính

• Chuẩn bị: Đảm sâm 20g, u chặc chìu, đan sâm, xích thược, thiên niên kiện, khương hoạt, đỗ trọng, độc hoạt, thổ phục linh, thục địa, kê huyết đằng mỗi thứ 12g, nhục quế 8g, đảng sâm 20g, ngưu tất 10g, hoài sơn 16g và tang ký sinh 12g.

• Thực hiện: Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

7. Bài thuốc trị đau lưng cấp tính do co cứng các cơ

• Chuẩn bị: Khương hoạt 12g, phục linh 10g, thương truật 8g, can khương 6g, tầm gửi dâu 12g, ngưu tất 12g, quế chi 8g.

• Thực hiện: Đem sắc uống

8. Bài thuốc chữa ho

• Chuẩn bị: Dùng rễ chanh 20g, tang ký sinh 30g với lá trắc bá 10g.

• Thực hiện: Sao vàng các vị và sắc uống ngày một thang.

9. Bài thuốc chữa viêm tắc động mạch ở thời kỳ đầu và giữa

• Chuẩn bị: Thục địa 16g, phụ tử chế, bạch thược, đan sâm, hoàng kỳ, ngưu tất, xuyên luyện tử, xuyên khung và xuyên quy mỗi thứ 12g, tầm gửi dâu 16g, đào nhân, bạch giới tử, quế chi và hồng hoa mỗi thứ 8g.

• Thực hiện: Đem sắc uống ngày 1 thang.

10. Bài thuốc phòng ngừa đẻ non và sảy thai

• Chuẩn bị: Thỏ ty tử, a giao, tang ký sinh và a giao mỗi thứ 20g.

• Thực hiện: Dùng các vị tán thành bột mịn, sau đó vo làm viên. Mỗi ngày dùng từ 16 – 20g.

11. Bài thuốc chữa hội chứng Menie ở người xơ cứng động mạch và người thiếu máu

• Bài thuốc 1: Dùng thục địa 16g, kỷ tử, long nhãn, hoài sơn, xuyên khung, ngưu tất, cỏ nhọ nồi mỗi thứ 12g, tang ký sinh và hà thủ ô mỗi thứ 16g. Đem các vị sắc uống, ngày dùng 1 thang.

• Bài thuốc 2: Dùng thạch quyết minh 20g, mẫu lệ sống 16g, bạch thược 12g, địa long 12g, xuyên quy 12g, cam thảo 4g, phục linh 12g, xuyên khung 12g, tang ký sinh 16g, đảng sâm 16g, thục địa 12g và địa long 12g. Sắc uống mỗi ngày.

• Bài thuốc 3: Chuẩn bị hà thủ ô và tầm gửi dâu mỗi thứ 16g, đương quy, kỷ tử, ngưu tất, thục địa, bạch thược và long nhãn mỗi thứ 12g, a giao và xuyên khung mỗi thứ 8g. Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang.

12. Bài thuốc trị tăng huyết áp ở người trẻ tuổi hoặc do chứng rối loạn tiền mãn kinh

• Chuẩn bị: Rau má 30g, lá tre 20g, hạt muồng 16g, ngưu tất 12g, tâm sen 8g, tang ký sinh 20g, hoa hòe 20g, cỏ tranh 20g, cỏ nhọ nồi 16g, hạ khô thảo 10g.

• Thực hiện: Sắc ngày 1 thang.

13. Bài thuốc trị tăng huyết áp kèm theo tăng cholesterol trong máu

• Bài thuốc 1: Dùng hoa hòe 16g, trúc nhự 12g, chỉ thực 8g, bán hạ chế 8g, cam thảo 6g, tang ký sinh 16g, hoàng cầm 16g, long đởm thảo 12g, phục linh 8g, trần bì 6g. Đem sắc uống.

• Bài thuốc 2: Chuẩn bị câu đằng, thiên ma, ý dĩ, tầm gửi dâu, hoa hòe, ngưu tất mỗi thứ 16g, cam thảo, bán hạ chế và trần bì mỗi thứ 6g, bạch truật 12g, phục linh 8g. Đem sắc uống.

14. Bài thuốc chữa viêm cầu thận mạn tính

• Chuẩn bị: Câu đằng 16g, cúc hoa 12g, ngưu tất 12g, quy bản 12g, tang ký sinh 16g, mã đề 16g, sa sâm 12g, đan sâm 12g và trạch tả 12g.

• Thực hiện: Sắc mỗi ngày 1 thang.

15. Bài thuốc chữa viêm dây thần kinh ngoại biên

• Chuẩn bị: Ké đầu ngựa, ngưu tất, tang ký sinh và kê huyết đằng mỗi thứ 12g, bạch chỉ, hương phụ, uất kim, quế chi và trần bì mỗi thứ 8g.

• Thực hiện: Sắc uống ngày 1 thang.

16. Bài thuốc chữa viêm khớp dạng thấp tái phát

• Chuẩn bị: Độc hoạt, đảng sâm, phục linh, đỗ trọng, bạch thược, sinh địa, phục linh, phòng phong mỗi thứ 12g, tần giao, quế chi, tế tân, đương quy và phụ tử chế mỗi thứ 8g, tầm gửi dâu 16g và cam thảo 6g.

• Thực hiện: Đem sắc uống

17. Bài thuốc chữa đau lưng

• Chuẩn bị: Ngưu tất, tang ký sinh và cẩu tích mỗi thứ 12g.

• Thực hiện: Đem sắc uống ngày 1 thang.

18. Bài thuốc trị tắc sữa và chân tay tê bại

• Chuẩn bị: Ngưu tất 12g và tang ký sinh 30g.

• Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang.

19. Bài thuốc chữa suy nhược thần kinh

• Chuẩn bị: Thục địa, hà thủ ô, liên nhục, tầm gửi dâu, hoài sơn, kim anh mỗi thứ 12g, kỷ tử, ngưu tất, táo nhân, đương quy, thỏ ty tử, quy bản mỗi thứ 8g.

• Thực hiện: Đem sắc uống ngày 1 thang.

20. Bài thuốc chữa đau bụng động thai

• Chuẩn bị: A giao 20g, tang ký sinh 60g và lá ngải cứu 20g.

• Thực hiện: Dùng các vị sắc lấy nước uống và chia đều thành 3 lần dùng hết trong ngày.

21. Bài thuốc chữa loạn nhịp tim

• Chuẩn bị: Hoàng kỳ 30g, kê huyết đằng 15g, ngũ gia bì 10g, hồng hoa 10g, cam thảo 10g, tầm gửi dâu 30g, tây dương sâm 15g, huyết kiệt 6g, đan sâm 15g với xa tiền tử 15g.

• Thực hiện: Sắc uống ngày 1 tháng đều đặn trong 6 tháng.

22. Bài thuốc chữa loạn nhịp do bệnh mạch vành

• Chuẩn bị: Thái tử sâm 30g, ngũ vị tử 10g, xuyên khung 10g, hoàng kỳ 30g, cam thảo 10g, tang ký sinh 30g, mạch đông 15g, đương quy 15g, xích thược 15g, đam sâm 15g.

• Thực hiện: Sắc uống khoảng 6 thang/ tuần. Sau đó giảm còn 2 thang/ tuần trong suốt 1 tháng.

23. Bài thuốc chữa bệnh viêm gan siêu vi trùng mạn tính

• Chuẩn bị: Sài hồ, đương quy, uất kim, chỉ xác mỗi thứ 10g, phục linh, bạch thược, sao mạch nha, sao cốc nha, kê nội kim mỗi thứ 15g, xích thược, sinh hoàng kỳ mỗi thứ 20g, tam thất 3g, tầm gửi dâu và bạch hoa xà thiệt thảo 30g, sinh cam thảo 6g.

• Thực hiện: Sắc uống ngày 1 thang trong liên tục 6 tháng.

Những lưu ý khi sử dụng Tang ký sinh

Không sử dụng dược liệu tang ký sinh cho các đối tượng sau:

• Rối loạn tiêu hóa

• Phân lỏng, đầy bụng

• Mắt có màng mộng

Phụ nữ mang thai và cho con bú có thể dùng dược liệu, tuy nhiên cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn về bài thuốc và liều lượng thích hợp.

Các bài thuốc từ dược liệu thiên nhiên có độ an toàn hơn so với thuốc Tây y. Tuy nhiên sử dụng bừa bãi và thiếu thận trọng có thể dẫn đến những tác dụng không mong muốn. Vì vậy trước khi áp dụng các bài thuốc từ tang ký sinh, bạn cần tham vấn người có chuyên môn.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp