Hội chứng đại tràng kích thích là một trong những bệnh lý đường ruột khá phổ biến ở những người trưởng thành. Bệnh lý này tương đối lành tính, không gây ra các tổn thương thực thể ở đại tràng. Tuy nhiên bệnh có đặc tính dai dẳng, mạn tính và tái phát thường xuyên. Để biết thêm thông tin về hội chứng đại tràng kích thích là gì? Làm thế nào để điều trị bệnh dứt điểm, mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây.
1. Hội chứng đại tràng kích thích là gì?
Hội chứng đại tràng kích thích còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như hội chứng ruột kích thích, viêm đại tràng co thắt, hội chứng đại tràng chức năng, rối loạn cơ năng ống tiêu hóa… Vậy đại tràng kích thích là gì? Đây là hội chứng rối loạn chức năng đại tràng, có tính chất tái đi tái lại kéo dài ít nhất 3 tháng mà không làm tổn thương thực thể về mặt tổ chức sinh học, sinh hóa hay giải phẫu.
Tỷ lệ mắc bệnh đại tràng kích thích có xu hướng ngày càng gia tăng, có thể gặp ở mọi độ tuổi và giới tính. Trong đó, đối tượng mắc bệnh phổ biến nhất ở độ tuổi trưởng thành và tỷ lệ nữ giới thường cao gấp 3-4 lần nam giới.
Dù được đánh giá là bệnh lành tính, không gây nguy hiểm đến tính mạng và không làm gia tăng nguy cơ gây ung thư, nhưng bệnh lại có tác động lớn đến tâm lý, hiệu suất lao động và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Đại tràng kích thích là gì?.
2. Nguyên nhân gây bệnh đại tràng kích thích
Hiện nay, nguyên nhân gây viêm đại tràng kích thích vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, qua nhiều nghiên cứu, bệnh có liên quan mật thiết đến các yếu tố sau:
– Rối loạn hệ thần kinh não – ruột: Nhu động dạ dày và đường ruột được kiểm soát bởi hệ thần kinh não – ruột. Do đó, khi cơ quan này bị rối loạn, dạ dày hoặc đại tràng có thể tăng hoặc giảm nhu động bất thường và làm phát sinh các triệu chứng lâm sàng của bệnh.
– Rối loạn nhu động ruột: Nhu động đại tràng quá nhanh hoặc quá chậm làm hưởng đến hoạt động của hệ tiêu hóa. Từ đó gây ra các triệu chứng đầy bụng, tiêu chảy, táo bón… và làm tăng nguy cơ mắc hội chứng đại tràng kích thích.
– Tăng tính thấm của ruột: Các nghiên cứu cho thấy, khả năng thẩm thấu của ruột tăng lên làm tăng nguy cơ rối loạn nhu động ruột. Từ đó dẫn đến bệnh đại tràng kích thích.
– Thay đổi hệ vi sinh đường ruột: Hệ vi sinh đường ruột bị mất cân bằng đột ngột có thể là nguyên nhân khiến đại tràng co thắt bất thường và gây ra các triệu chứng của bệnh. Thực tế cho thấy, những người mắc bệnh lý này đều có chế độ ăn ít chất xơ, không bổ sung probiotic và lạm dụng thuốc kháng sinh.
– Các yếu tố khác: Nguy cơ mắc hội chứng đại tràng kích thích tăng lên đáng kể khi có những yếu tố như căng thẳng, thức khuya, suy nhược, làm việc quá sức, chế độ ăn không lành mạnh, thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia, thường xuyên bị nhiễm khuẩn đường ruột….
3. Triệu chứng bệnh đại tràng kích thích là gì?
Các dấu hiệu và triệu chứng bệnh đại tràng kích thích có xu hướng tái đi tái lại và tiến triển dai dẳng với 2 triệu chứng chính: đau bụng và rối loạn đại tiện.
3.1. Đau bụng
Bên cạnh những cảm giác đầy bụng, đầy hơi… gây khó chịu, người bệnh xuất hiệu triệu chứng đau bụng. Đau bụng thường là đau quặn thắt, đột ngột nhưng cũng có khi báo hiệu trước đó 4-5 phút bằng biểu hiện đau nhẹ, râm ran. Khi đau bụng, người bệnh có cảm giác mót đại tiện và phải đi tiêu ngay.
Cơn đau thường xuất hiện ngay sau bữa ăn hoặc khi người bệnh có sự chấn động về mặt tâm lý. Ở nữ giới, đau bụng còn có thể xuất hiện trong thời gian gần kỳ kinh nguyệt. Đau bụng có thể diễn ra trong 1-2 ngày nhưng cũng có thể kéo dài trong nhiều ngày.
Vị trí đau bụng thường không cố định. Người bệnh có thể bị đau ở vùng bụng dưới hoặc đau dọc theo khung đại tràng. Đặc biệt, đau bụng do đại tràng kích thích sẽ giảm bớt hoặc hết hẳn sau khi trung tiện hoặc đại tiện và người bệnh có thể sinh hoạt trở lại bình thường.
3.2. Rối loạn đại tiện
Phổ biến nhất là tiêu chảy, nhưng cũng có khi đi ngoài kiểu “phân sống” thành khuôn sệt sệt. Một dạng khác là táo bón. Người bệnh 2-3 ngày mới đi tiêu một lần. Có thể xuất hiện dịch nhầy trong phân nhưng không có máu. Tiêu chảy hoặc táo bón có thể xảy ra xen kẽ từng đợt hoặc đơn độc.
Rối loạn đại tiện thường xảy ra vào buổi sáng, sau khi ăn điểm tâm, ít gặp vào ban đêm. Người bệnh có thể bị tiêu chảy liên tiếp 2-3 lần hoặc nhiều hơn. Sau đó trở lại bình thường cả ngày.
Rối loạn thói quen đi tiêu có thể kéo dài hàng tháng, sau đó tự động hết mà không cần điều trị.
Đau bụng và rối loạn đại tiện là những triệu chứng đặc trưng của bệnh đại tràng kích thích.
3.3. Các dấu hiệu khác
Ngoài hai triệu chứng đặc trưng trên, người mắc bệnh đại tràng kích thích cảm thấy mệt mỏi, lo lắng hoặc mất ngủ. Tuy nhiên, thân nhiệt người bệnh luôn ổn định, không sốt. Các xét nghiệm máu, xét nghiệm phân, siêu âm, chụp X-quang ổ bụng, nội soi ống tiêu hóa… đều cho kết quả bình thường.
Việc không tìm ra nguyên nhân kèm theo các triệu chứng bệnh tái diễn trong thời gian dài càng khiến người bệnh chán nản, lo âu, chất lượng cuộc sống bị suy giảm. Nếu người bệnh chủ động ăn uống kiêng khem không có sự tư vấn của bác sĩ khiến cơ thể ngày càng trở nên gầy yếu, suy nhược.
4. Chẩn đoán và điều trị bệnh viêm đại tràng kích thích
4.1. Kỹ thuật chẩn đoán hội chứng đại tràng kích thích là gì?
Do các triệu chứng không đặc hiệu nên bệnh đại tràng kích thích rất dễ bị nhầm lẫn với các dạng viêm đại tràng khác. Do đó, trước khi can thiệp phương án điều trị, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được thực hiện một số kỹ thuật lâm sàng và cận lâm sàng cần thiết.
Chẩn đoán hội chứng đại tràng kích thích chủ yếu thông qua các triệu chứng lâm sàng. Sau khi “khai thác” triệu chứng ở người bệnh, bác sĩ sẽ dựa trên tiêu chuẩn Rome hoặc Manning để đưa ra chẩn đoán xác định. Bên cạnh đó, người bệnh được yêu cầu thực hiện một số kỹ thuật xét nghiệm cận lâm sàng để loại trừ các bệnh lý có triệu chứng tương tự. Cụ thể là:
– Các phương pháp xét nghiệm: xét nghiệm phân, xét nghiệm công thức máu, xét nghiệm hơi thở hydro, xét nghiệm vi sinh,…
– Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh: nội soi đại tràng, chụp X-quang cản quang, chụp CT vùng bụng và chậu, nội soi đại tràng sigma bằng ống mềm, siêu âm túi mật,…
– Các phương pháp xét nghiệm khác: đo áp lực hậu môn, xét nghiệm không dung nạp lactose, fructose,…
4.2. Điều trị hội chứng đại tràng kích thích
Vì các nguyên nhân gây hội chứng đại tràng kích thích không rõ ràng nên phương pháp điều trị sẽ tập trung làm giảm triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Trong hầu hết các trường hợp, người bệnh có thể kiểm soát thành công các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh bằng cách kiểm soát căng thẳng kết hợp với việc thay đổi chế độ ăn uống và lối sống.
Tuy nhiên, khi hội chứng này ở mức độ trung bình hoặc nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh sử dụng kết hợp thêm một số loại thuốc để điều trị.
Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng
Chế độ ăn uống khoa học và hợp lý có thể làm thuyên giảm hoặc cải thiện hoàn toàn các triệu chứng do bệnh đại tràng kích thích gây ra. Vì có biểu hiện khá đa dạng nên chế độ ăn cần được cá thể hóa theo từng trường hợp. Một số nguyên tắc chung được áp dụng cho tất cả người bệnh là:
– Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao nhưng không làm ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa như thịt gà, cá hồi, trứng,…
– Ngưng sử dụng các loại thực phẩm chứa nhiều gluten như lúa mì và lúa mạch. Guten làm tăng mức độ nhạy cảm của đường ruột. Từ đó khiến các triệu chứng của bệnh càng trở nên nghiêm trọng hơn.
– Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm và đồ uống có khả năng làm tăng áp lực lên hệ tiêu hóa và kích thích rối loạn chức năng đại tràng như thức ăn chế biến sẵn, thức ăn nhiều đạm, dầu mỡ, gia vị hoặc chất bảo quản, bánh kẹo, socola, trà đặc, rượu bia, nước ngọt có gas,…
– Tuyệt đối không sử dụng các loại thực phẩm có tiền sử dị ứng hoặc có nguy cơ dị ứng cao như hải sản, lúa mì, mè, đậu phộng,…
– Chia nhỏ bữa ăn nếu người bệnh thường xuyên bị chướng bụng, đầy hơi; chú ý ăn chậm – nhai kỹ, ăn chín – uống sôi để tránh kích thích triệu chứng bệnh bùng phát mạnh.
– Bổ sung đủ từ 2 lít nước/ngày để điều hòa nhu động ruột và hạn chế tình trạng mất cân bằng điện giải do tiêu chảy kéo dài.
Chế độ ăn uống khoa học và hợp lý giúp kiểm soát bệnh hiệu quả.
Điều chỉnh sinh hoạt, lối sống
– Duy trì luyện tập thể dục, thể thao từ 30-45 phút mỗi ngày với các bài tập phù hợp như đi bộ, đạp xe, yoga, bơi lội,…để điều hòa nhu động ruột và giảm căng thẳng thần kinh. Nhờ đó có thể giảm rối loạn hoạt động đại tràng và cải thiện các triệu chứng bệnh.
– Kết hợp xoa bóp vùng bụng hàng ngày theo chiều kim đồng hồ nhằm kích thích nhu động ruột, cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm các triệu chứng đầy hơi, táo bón.
– Ngủ đúng giờ, đủ giấc, cân bằng thời gian làm việc và nghỉ ngơi, giữ tinh thần luôn vui vẻ, thoải mái lạc quan, tránh căng thẳng, lo âu,… để giảm áp lực lên hệ thần kinh trung ương và ổn định hệ thần kinh não – ruột.
– Luyện tập thói quen đi tiêu vào thời gian cố định trong ngày.
– Điều trị dứt điểm cá bệnh lý đường tiêu hóa như viêm dạ dày, viêm đại tràng,…và bệnh rối loạn nội tiết.
Điều trị bằng thuốc Tây y
Sử dụng thuốc được cân nhắc khi các triệu chứng của bệnh không thuyên giảm sau khi người bệnh đã điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống. Tuy nhiên, điều trị nội khoa chỉ có tác dụng kiểm soát triệu chứng mà không thể chữa trị bệnh dứt điểm hoàn toàn.
Thuốc dùng trong điều trị viêm đại tràng co thắt được cân nhắc tùy theo triệu chứng bệnh. Một số thuốc người bệnh có thể được chỉ định bao gồm:
– Thuốc điều trị táo bón: thuốc nhuận tràng, viên bổ sung chất xơ và lợi khuẩn…
– Thuốc điều trị tiêu chảy: sử dụng các loại thuốc làm chậm nhu động ruột, làm giảm độ lỏng của phân.
– Các loại thuốc giải lo âu: sử dụng cho người bệnh đại tràng kích thích có liên quan đến tâm lý căng thẳng.
– Các loại thuốc giảm đau và chống co thắt.
Mặc dù mang lại hiệu quả nhanh chóng và rõ rệt, nhưng sử dụng thuốc luôn tiềm ẩn những rủi ro và tác dụng ngoại ý nếu không đúng thuốc và liều lượng. Do đó, người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ, tránh tình trạng phụ thuộc và lạm dụng thuốc quá mức.
Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn đọc có thêm thông tin về hội chứng đại tràng kích thích là gì và cách điều trị bệnh hiệu quả. Đây là bệnh lý tuy không quá nguy hiểm đến sức khỏe nhưng lại có đặc tính dai dẳng, mãn tính và dễ tái phát. Do đó, người bệnh cần chủ động đi khám và xây dựng phương pháp điều trị, chăm sóc phù hợp để kiểm soát bệnh triệt để.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
