Sa sút trí tuệ là tình trạng gì?
Sa sút trí tuệ không phải là một bệnh cụ thể, nó mô tả một nhóm các triệu chứng ảnh hưởng đến trí nhớ, suy nghĩ và khả năng xã hội đủ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Bệnh ảnh hưởng tới 5-7% người trên 60 tuổi.
Có nhiều nhóm bệnh sa sút trí tuệ, trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer, với đặc điểm tổn thương não tiến triển ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, một số nguyên nhân khác cũng gây sa sút trí tuệ.
Một số yếu tố nguy cơ - chẳng hạn như lão hóa, hút thuốc và trầm cảm - đã được biết đến, nhưng vai trò của rượu đã được chứng minh là khó khăn hơn để xác định. Người ta đã biết các yếu tố nguy cơ như lão hóa, hút thuốc lá và trầm cảm, nhưng vai trò của rượu trong sa sút trí tuệ thì khó chứng minh hơn.
Một số nghiên cứu đã kết luận rằng uống mức độ ít có thể có tác dụng bảo vệ bộ não chống lại sa sút trí tuệ. Ngược lại, sử dụng rượu mức độ trung bình đến nhiều dường như có tác động bất lợi đến cấu trúc não và do đó có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.
Uống nhiều rượu và sa sút trí tuệ
Tuy nhiên, uống nhiều rượu có liên quan mạnh mẽ hơn với nguy bị sa sút trí tuệ. Có một số lý do dẫn đến tình trạng này.
Thứ nhất, khi rượu bị chuyển hóa trong cơ thể, nó sẽ tạo ra acetaldehy, một chất độc hại đối với tế bào não. Uống rượu nhiều và liên tục cũng có thể dẫn đến thiếu hụt thiamine và cuối cùng là hội chứng Wernicke-Korsakoff, tác động xấu đến chức năng của bộ não.
Lạm dụng rượu có liên quan đến các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến chức năng não, chẳng hạn như tình trạng động kinh và chấn thương đầu. Đặc biệt, rượu tác động đến toàn bộ hệ thống mạch máu làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ mạch não (Vascular dementia). Đây là loại sa sút trí tuệ phổ biến thứ hai, do tổn thương các mạch cung cấp máu cho não của người bệnh.
Mặc dù các yếu tố trên giải thích được mối liên quan giữa lạm dụng rượu và sa sút trí tuệ, nhưng mức độ tác động của rượu gây ra bệnh lý này chưa được chứng minh rõ ràng. Bởi vì người uống nhiều rượu cũng thường hút thuốc lá, tỉ lệ mắc trầm cảm cao và thường có trình độ học vấn thấp - vốn là các yếu tố nguy cơ sa sút trí tuệ khác. Do đó, mối quan hệ nguyên nhân và kết quả rất khó phân tích rõ ràng.
Gần đây, các nhà nghiên cứu của Mạng lưới Kinh tế Y tế Paris đã bắt đầu nghiên cứu mối quan hệ giữa rối loạn sử dụng rượu và sa sút trí tuệ khởi phát sớm (khởi phát trước 65 tuổi). Kết quả của họ đã được công bố trên tạp chí The Lancet Public Health.
Phân tích dữ liệu bệnh sa sút trí tuệ
Các nhà khoa học đã lấy thông tin từ cơ sở dữ liệu của Bệnh viện Quốc gia Pháp, bao gồm thông tin về nhân khẩu học của bệnh nhân, lý do nhập viện và điều trị trong thời gian nội trú.
Các nhà nghiên cứu thu thập thông tin của tất cả những người bệnh trên 20 tuổi sống ở Pháp và đã được xuất viện với chẩn đoán ‘tổn thương não liên quan đến rượu” hay bất kỳ loại sa sút trí tuệ nào khác từ năm 2008 đến 2013. Con số này lên tới hơn 1 triệu người. Trong đó, cứ 20 bệnh nhân thì có 1 trường hợp bị sa sút trí tuệ khởi phát sớm.
Cũng trong 5 năm này, có gần 1 triệu người được chẩn đoán rối loạn sử dụng rượu, hầu hết trong số họ cũng được chẩn đoán lệ thuộc rượu. Theo các tác giả, rối loạn sử dụng rươụ được có liên quan đến vấn đề kiểm soát thói quen uống rượu thường xuyên ngay cả khi biết rượu ảnh hưởng xấu lên cuộc sống.
Trong số các trường hợp sa sút trí tuệ, khoảng 3% được quy trực tiếp do rượu. Nhưng khi nhóm nghiên cứu chỉ xem xét các ca bệnh sa sút trí tuệ khởi phát sớm, tỷ lệ do rượu còn cao hơn nhiều.
“Trên thực tế, gần 40% các trường hợp sa sút trí tuệ khởi phát sớm là do tổn thương não liên quan đến rượu và 18% là do sử dụng các thức uống có cồn khác.”
Rượu đóng một tác nhân chính trong sa sút trí tuệ
Ngay cả đánh giá trên tất cả các nhóm sa sút trí tuệ, rượu đóng vai trò lớn hơn nhiều so với những gì chúng ta đã biết trước đây. Nhìn chung, rối loạn sử dụng rượu có liên quan đến việc tăng gấp ba lần nguy cơ sa sút trí tuệ. Và quan trọng hơn, rượu được xác định là yếu tố rủi ro có thể thay đổi đáng kể nhất đối với sa sút trí tuệ.
Kể cả không có tổn thương não liên quan đến rượu, rối loạn sử dụng rượu vẫn làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh mạch máu và các chứng sa sút trí tuệ khác.
Như đã đề cập trước đó, người uống rượu nhiều thường đi kèm với các yếu tố làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ. Trong nghiên cứu này, các yếu tố khác này bao gồm: hút thuốc lá, trầm cảm, học vấn thấp, đái tháo đường và tăng huyết áp.
Phát hiện của chúng tôi cho thấy gánh nặng của chứng sa sút trí tuệ do rối loạn sử dụng rượu lớn hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây. Uống nhiều rượu nên được công nhận là yếu tố nguy cơ chính đối với tất cả các loại sa sút trí tuệ.
Dr. Michaël Schwarzinger- Trưởng nhóm nghiên cứu
Triển vọng tương lai
Những phát hiện này rất đáng quan tâm, tiến sĩ Schwarzinger cũng đưa ra một số lời khuyên để giúp giảm bớt gánh nặng này. Ví dụ như giảm bán bày rượu, tăng thuế kinh doanh rượu, cấm quảng cáo và tiếp thị rượu. Bên cạnh đó, cần phát hiện và điều trị sớm các rối loạn sử dụng rượu.
Bài viết nghiên cứu đăng kèm theo một bình luận của Giáo sư Clive Ballard, từ Đại học Y khoa Exeter ở Vương quốc Anh. Ông cũng muốn thấy những hành động.
Theo ông, nghiên cứu này rất quan trọng và làm nổi bật nguy cơ tiềm ẩn của rối loạn sử dụng rượu, là yếu tố nguy cơ có thể thay đổi để phòng ngừa chứng sa sút trí tuệ. “Theo quan điểm của chúng tôi, bằng chứng này rất mạnh mẽ và chúng ta nên đưa ra những thông điệp rõ ràng với sức khỏe cộng đồng.”
Rối loạn sử dụng rượu từ lâu đã được biết là nguyên nhân gây nên một danh sách dài các vấn đề sức khỏe. Có vẻ như chứng sa sút trí tuệ bây giờ nên được đẩy lên cao hơn trong danh sách đó.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
