Thực quản là cơ quan dạng ống chạy dài từ họng cho đến thực quản. Hẹp thực quản xảy ra khi bề mặt của thực quản bị viêm, dẫn đến tạo sẹo. Các sẹo này có thể làm thực quản bị hẹp lại.
Có nhiều các yếu tố có thể gây ra hẹp thực quản lành tính, nhưng chứng trào ngực dạ dày thực quản (GERD) thì thường chịu trách nhiệm trong hầu hết các trường hợp.
Triệu chứng
Bệnh nhân hẹp thực quản lành tính có thể gặp phải các triệu chứng sau:
- Nuốt đau hoặc khó
- Thức ăn bị vướng lại trong họng
- Thức ăn trào ngực trở lại từ dạ dày vào miệng
- Giảm cân không chủ ý
- Ợ chua
- Nấc cục hoặc ợ thường xuyên
- Ho hoặc nghẹn
- Chảy nước bọt
- Thiếu nước hoặc suy dinh dưỡng
Chẩn đoán và khi nào cần đi khám
Nên đi khám nếu gặp phải bất kì triệu chứng nào của hẹp thực quản lành tính. Bác sĩ sẽ thăm khám đường tiêu hóa trên, bao gồm thực quản và dạ dày.
Các biện pháp sau có thể được sử dụng để kiểm tra xem có hẹp thực quản lành tính hay không:
- Nội soi đường tiêu hóa trên: Ống nội soi là một ống nhỏ, dẻo và có gắn một đầu đèn nhỏ và camera ở cuối ống.
Ống sẽ được đưa vào miệng bệnh nhân đi đến thực quản và hình ảnh sẽ được khảo sát qua một màn hình.
Thủ thuật nội soi cũng có thể được dùng để lây mô sinh thiết để kiểm tra dưới kính hiển vi.
- Uống barium: Bệnh nhân sẽ được cho uống chất barium trước khi thực hiện x quang ngực. Barium sẽ phủ lên phần trong của đường tiêu hóa trên và làm hiện rõ các vị trí hẹp của thực quản.
- Chụp CT-scan: CT-scan sử dụng tia X và máy tính để cung cấp được hình ảnh chi tiết của thực quản.
Điều trị
Có nhiều biện pháp điều trị hẹp thực quản lành tính, và lựa chọn thích hợp nhất thì phụ thuộc vào nguyên nhân.
Các nguyên nhân của hẹp thực quản lành tính bao gồm:
- GERD: Ở các bệnh nhân bị bệnh này dịch acid dạ dày trào ngược vào lại thực quản đến miệng, dẫn đến kích ứng thành của thực quản.
- Tổn thương do nội soi: Một vài thủ thuật y khoa sử dụng ống nội soi đưa vào thực quản có thể gây tổn thương tại đây.
- Sử dụng ống mũi-dạ dày thường xuyên: Ống này đi xuyên từ mũi đến thực quản và dạ dày, cho phép thức ăn và dịch đi qua. Việc sử dụng lâu dài và nhiều lần ống này có thể khiến cho thực quản bị hẹp.
- Nuốt một vài chất: Nuốt phải các chất độc, ví dụ như các chất tẩy rửa nhà cửa, có thể khiến thực quản bị hẹp. Dùng thức uống quá nóng hoặc lạnh cũng có thể gây tổn thương thực quản.
- Điều trị giãn tĩnh mạch thực quản: Việc điều trị các búi phình giãn tĩnh mạch thực quản đôi khi có thể để lại sẹo trên thực quản.
- Viêm thực quản: Đây là một bệnh tự miễn gây ra viêm tại thực quản. Bệnh có thể xảy ra khi có phản ứng dị ứng hoặc khi có GERD nặng.
- Xơ cứng bì: Bệnh tự miễn này có thể gây ảnh hưởng đến thành thực quản.
Các biện pháp điều trị bao gồm:
Thuốc
Nếu như hẹp thực quản là do GERD, bệnh có thể được điều trị bằng thuốc, trong đó có bao gồm loại thuốc ức chế bơm proton (PPI).
Các PPI có thể làm giảm acid dạ dày, điều trị GERD và ngăn ngừa tình trạng hẹp của thực quản trong tương lai.
Kháng sinh sẽ được sử dụng nếu như nguyên nhân gây hẹp là nhiễm trùng thực quản và thuốc corticoid là thuốc điều trị tiêu chuẩn cho các trường hợp do viêm thực quản.
Chế độ ăn
Đối với các trường hợp GERD gây ra hẹp thực quản thì thực hiện thay đổi chế độ ăn và lối sống cũng có thể giúp điều trị triệu chứng.
Các thay đổi này bao gồm:
- Tránh ăn các thực phẩm cay, dầu, mỡ, sô cô la, thức uống có cồn, thuốc lá, caffein do những thực phẩm trên đầu gây ra GERD.
- Giảm lượng cân thừa.
- Mặc quần áo rộng rãi để làm giảm áp lực lên dạ dày.
- Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì 3 bữa lớn 1 ngày.
- Tránh nằm 3 giờ sau ăn.
Nong thực quản
Ống nội soi có gắn dụng cụ nong hoặc một bóng đặc biệt sẽ được đưa vào thực quản. Bóng này sau đó được bơm lên tại vị trí hẹp của thực quản để nong thực quản ra.
Nếu như hẹp nặng thì bệnh nhân sẽ được nong thêm nhiều lần.
Một tác dụng phụ có thể xảy ra khi nong thực quản là thủng. Dụng cụ thủ thuật được sử dụng để chẩn đoán và điều trị tại thực quản đôi khi có thể làm thực quản thủng một lỗ nhỏ.
Tuy nhiên biến chứng này thường gặp ở các trường hợp hẹp ác tính hơn là lành tính.
Đặt Stent
Stent là một ống nhỏ được đưa vào vị trí hẹp để giữ thực quản được mở rộng. Thủ thuật này giúp bệnh nhân gặp các vấn đề về việc nuốt có thể ăn uống dễ dàng hơn.
Phẫu thuật
Phẫu thuật được dùng trong các trường hợp hẹp nặng mà các biện pháp khác điều trị khác không thành công.
Tóm tắt
Có nhiều phương pháp có thể điều trị hẹp thực quản lành tính hiệu quả.
Tuy nhiên, hẹp thực quản vẫn có thể tái lại, và bệnh nhân có thể sẽ cần được phải nong lặp lại để có thể mở rộng thực quản. Theo 1 nghiên cứu thì khoảng 30 phần trăm số người đã từng nong thực quản sẽ cần được nong lại trong vòng 1 năm.
Nếu như hẹp thực quản lành tính là do GERD gây ra thì bệnh nhân cần thực hiện một số thay đổi trong chế độ ăn và lối sống để có thể kiểm soát được bệnh.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
