✴️ Men gan: Tổng quan và giá trị trong ngưỡng dùng để tham chiếu

Gan là một trong những cơ quan nội tạng có kích thước lớn và rất quan trọng trong cơ thể. Gan không chỉ có chức năng chuyển hóa, phân giải các chất dinh dưỡng mà còn thanh lọc, đào thải các độc tố ra khỏi cơ thể. Men gan đóng vai trò quan trọng nhất trong mọi quá trình hoạt động của gan. Vậy men gan là gì, vai trò, chức năng ra sao, các chỉ số về men gan như thế nào…. luôn là câu thắc mắc với nhiều người. Chúng sẽ được giải đáp rõ ràng với nội dung dưới đây:

Men gan là gì?

Trong gan có hệ thống các enzyme rất hoàn chỉnh bao gồm: AST, ALT, GGT,.. có chức năng hỗ trợ gan lọc bỏ độc tố, giúp hoàn thiện, tổng hợp và chuyển hóa các chất như bao gồm: lipid, gluxit, protid…, các enzyme này được gọi chung là men gan.

Vai trò của men gan

Gan đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình chuyển hóa thức ăn, ngoài ra còn có công dụng thanh lọc, đào thải độc tố tích tụ trong cơ thể ra bên ngoài. Dinh dưỡng từ thức ăn sau khi được hấp thu đưa về gan, gan làm chức năng thanh lọc rồi chuyển hóa thành những dưỡng chất phù hơp với cơ thể, đồng thời cũng loại bỏ những độc tố ra ngoài.

Khi cơ thể có dấu hiệu bất ổn thì gan thường là bộ phận chịu ảnh hưởng nặng nhất. Lúc này chỉ số men gan bất thường. Các enzyme trong tế bào được giải phóng và hòa tan trong máu vì thế máu sẽ chứa một lượng men gan nhất định, càng ngày càng tích tụ nhiều thêm, tăng cao hơn mức bình thường.

Bằng phương pháp xét nghiệm chỉ số men gan sẽ cho thấy được mức độ tổn thương gan cũng như tình trạng sức khỏe của người bệnh. Nếu được phát hiện sớm thì sẽ có phương pháp điều trị hiệu quả, hạ men gan về mức ổn định. Nếu để lâu dài hoặc không được phát hiện kịp thời thì tình trạng bệnh lý sẽ càng ngày càng nặng, lúc đó phương pháp điều trị sẽ không được hiểu quả.

Chỉ số men gan bình thường là bao nhiêu?

Sau khi được chỉ định xét nghiệm chức năng gan (chỉ số về men gan), người bệnh sẽ được kết luận về tình trạng gan hiện tại. Chỉ số men gan được hiểu là để thể hiện mức độ gan bị suy thoái hoặc giảm chức năng.

Chỉ số men gan được cho là bình thường khi không vượt quá mức giới hạn cho phép. Có 4 chỉ số men gan thông dụng được các bác sĩ chỉ định là ALT, AST, GGT, LDH, được phân chia theo giới tính và độ tuổi nên độ chính xác hầu như là tuyệt đối. Chỉ số được cho là bình thường cụ thể như sau:

• Chỉ số ALT (hay còn gọi là GPT) giới hạn bình thường từ 5-37 UI/l
• Chỉ số AST (hay còn gọi là GOT) giới hạn bình thường từ 5-40 UI/l
• Chỉ số GGT giới hạn bình thường là 5-60 UI/l
• Chỉ số ALP giới hạn bình thường từ 35-115 UI/l

Trong một số trường hợp, các chỉ số xét nghiệm về chức năng gan trên như ALT, AST có thể tăng hơn so với mức bình thường, nhưng không quá cao (gấp 2,3 lần) thì vẫn được cho là bình thường. Chỉ số GGT nếu cao hơn 1-2 mức thì cũng không ảnh hưởng đến chức năng gan và người bệnh cũng không quá lo ngại đến sức khỏe.

Chỉ số men gan tăng là bao nhiêu?

Ngược lại với chỉ số men gan bình thường ở trên sẽ là chỉ số men gan tăng hay còn gọi là men gan cao. Chỉ số men gan cao tăng cao khi tăng gấp 1-2 lần là ở mức độ nhẹ, từ 2-5 lần là mức độ trung bình và tăng cao khi gấp 5-10 lần, cụ thể như sau:

Men gan cao thường rất dễ dẫn đến tình trạng xơ gan, đặc biệt với những người có thể trạng yếu, sức đề kháng kém có thể dẫn đến các bệnh nặng hơn như viêm gan, ung thư gan. Vì vậy nếu được chẩn đoán men gan tăng cao thì người bệnh nên thật cẩn trọng cũng như thăm khám, tư vấn, điều trị kịp thời, không để tình trạng bệnh nặng thêm.

Xét nghiệm GGT đánh giá chỉ số men gan

Chỉ số men gan GGT là gì?

Chỉ số men gan GGT viết tắt của Gamma Glutamyl transferase là 1 trong 3 chỉ số men gan đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán tình trạng ứ mật ở gan. GGT có chỉ số cao hơn 2 loại men gan còn lại vì chỉ số này rất nhạy cảm với sự thay đổi tình trạng ứ mật. Chỉ số này tăng cao là biểu hiện của những bệnh lý gan như viêm gan mãn, tổn thương gan do rượu, viêm gan virus hay nghiêm trọng hơn là ung thư gan.

Trường hợp chỉ định xét nghiệm GGT

Thông thường xét nghiệm GGT được chỉ định cho người bệnh trong những trường hợp sau:

• Người sử dụng quá nhiều bia rượu, chất kích thích, đồ uống chứa cồn, nghiện thuốc lá được chỉ định xét nghiệm GGT để đánh giá mức độ tổn thương của gan.
• Người có những triệu chứng như chán ăn, buồn nôn, chướng bụng, vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu, da nổi mẩn ngứa, dưới da có nổi mạch máu như mạng nhện.
• Người sử dụng quá nhiều các loại thuốc điều trị.
• Người có tiền sử các bệnh liên quan đến gan, men gan. Người muốn tầm soát ung thư gan.

Kết quả xét nghiệm chỉ số GGT

Người bệnh lấy mẫu bệnh phẩm và làm xét nghiệm trong khoảng 1 tiếng sẽ có kết quả về chỉ số GGT. Nếu chỉ số GGT nằm trong giới hạn từ 5-60UI/L, tức là chỉ số <60UI/L hoặc tặng nhẹ hơn 1, 2 mức thì được coi là bình thường. Tuy nhiên chỉ số ở nam và nữ có sự khác biệt.

• Đối với nam giới: từ 7-32 UI/L
• Đối với nữ giới: từ 11-50 UI/L

Tình trạng bệnh nhẹ hay nặng sẽ được chẩn đoán tùy thuộc vào mức tăng của chỉ số này, cụ thể như sau:

• Mức độ nhẹ: GGT tăng hơn mức giới hạn từ 1-2 lần.
• Mức độ trung bình: GGT tăng hơn mức giới hạn từ 2-5 lần.
• Mức độ nặng: GGT tăng cao hơn mức giới hạn từ 5 lần trở lên.

Đặc biệt rất nghiêm trọng nếu chỉ số GGT tăng tới 5000UI/L, cho thấy người bệnh đã mắc bệnh gan mật cấp hoặc ung thư gan.

Chi phí xét nghiệm GGT và thời gian có kết quả

Chi phí xét nghiệm GGT hết bao nhiêu và bao lâu có kết quả luôn là câu hỏi mà nhiều người bệnh quan tâm.

Về chi phí xét nghiệm GGT chỉ dao động trong khoảng từ 50.000 đồng đến vài ba trăm nghìn, tùy thuộc vào từng bệnh viện. Vì vậy, khi quan tâm đến chi phí xét nghiệm hết bao nhiêu thì người bệnh có thể liên hệ trực tiếp tới các bệnh viện để được thông tin chính xác nhất.

Về thời gian bao lâu có kết quả cũng tùy thuộc vào từng bệnh viện hay cơ sở y tế. Thông thường, tính từ lúc lấy mẫu bệnh phẩm đến khi có kết quả xét nghiệm mất tầm 1,2 giờ đồng hồ.

Lưu ý trước khi làm xét nghiệm GGT

Để có kết quả xét nghiệm chính xác nhất, người bệnh cần lưu ý 1 số vấn đề sau:

• Tuyệt đối không sử dụng rượu, bia, các chất kích thích, không hút thuốc lá… Nếu đã sử dụng bia rượu thì nên đợi sau 3 ngày mới làm xét nghiệm để cho kết quả chính xác
• Nên nhịn ăn, nhịn uống trong vòng 8 tiếng trước khi xét nghiệm.
• Đối với người đang trong giai đoạn sử dụng các thuốc điều trị khác thì nên ngừng thuốc. Đặc biệt, không sử dụng các loại thuốc như Phenytoin, Phenobarbital… trước 24 tiếng làm xét nghiệm vì các loại thuốc này có thể làm tăng nồng độ GGT trong máu, dẫn đến kết quả sai lệch.

Xét nghiệm GGT ở đâu tốt?

Làm xét nghiệm GGT ở đâu thì tốt cũng là một trong những câu hỏi rất phổ biến của người bệnh. Hiện nay, hầu hết các bệnh viện, cơ sở y tế công lập hay tư nhân đều có thể làm xét nghiệm này. Vì vậy, người bệnh cần lựa chọn những bệnh viện uy tín, cơ sở y tế chất lượng để thực hiện xét nghiệm.

Thực phẩm tốt cho gan

Để có một hệ thống gan khỏe mạnh, men gan không tăng thì chế độ sinh hoạt, thực phẩm ăn uống đóng vai trò chính. Sử dụng các loại thực phẩm tốt cho gan là phương pháp đơn giản mà hữu hiệu nhất để giữ cho gan luôn trong trạng thái tốt nhất. Một số lưu ý sau:

• Không thường xuyên sử dụng bia, rượu trong thời gian dài.
• Bổ sung nhiều loại thực phẩm tốt cho gan như: tỏi, dầu oliu, trà xanh, bưởi, táo, nghệ, chanh, bơ, các loại rau xanh lá, các loại hạt ngũ cốc….
• Tránh ăn các loại thực phẩm giàu chất béo như chiên, rán, thực phẩm đóng hộp, đường, muối…
• Chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi, tập luyện hợp lý, tránh căng thẳng, stress, làm việc quá sức sẽ ảnh hưởng đến gan…
• Thường xuyên uống nước, uống đủ 2 lít nước mỗi ngày đề giúp gan đào thải độc tố ra ngoài.
• Ăn uống sạch sẽ, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, không ăn thức ăn ôi thui, không rõ nguồn gốc.
• Tuyệt đối không tự ý sử dụng các thuốc tự điều trị bệnh có ảnh hưởng đến gan, thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ…

Một số thực phẩm tốt cho gan được các bác sĩ khuyên dùng như:

• Cà phê có khả năng ngăn ngừa tích tụ chất béo và collagen trong gan. Vì thể giảm nguy cơ xơ gan, gan nhiễm mỡ hoặc gan mạn tính, giảm tỷ lệ phát triển ung thư gan, tác động tích cực đến viêm gan, giảm nguy cơ tử vong ở người viêm gan mãn.
• Trà chứa các chất oxy hóa dồi dào, có thể xử lý các chất oxy hóa cũng như chất béo tích tụ trong gan, giảm men gan.
• Bưởi cung cấp 2 chất chống oxy hóa tự nhiên là naringenin và naringin, có công dụng bảo vệ gan khỏi tổn thương từ những gốc tự do. Bưởi giúp giảm viêm và bảo về tế bào gan, giảm sự phát triển của xơ gan
• Việt quất và nam việt quất hỗ trợ tăng phản ứng của tế bào miễn dịch và enzyme chống oxy hóa, làm chậm sự phát triển của tổn thương và xơ hóa cũng như sự phát triển của mô sẹo ở gan. Ngoài ra thường xuyên ăn việt quất và nam việt quất còn có tác dụng giảm nguy cơ gan bị hư hại, ức chế sự phát triển tế bào ung thư gan ở người.
• Nho, đặc biệt nho đỏ và nho tím rất có lợi cho gan như giảm viêm, ngăn ngừa tổn thương, tăng hiệu quả của việc chống oxy hóa.
• Các loại hạt chứa nhiều chất béo và chất dinh dưỡng, vitamin cũng như chất oxy hóa giúp làm giảm tình trạng men gan tăng, gan nhiễm mỡ…
• Các loại rau cùng họ với rau cải như súp lơ… với lượng chất xơ dồi dào sẽ làm tăng hàm lượng enzyme giải độc và bảo về gan, có khả năng ngăn ngừa suy gan.
• Các loại cá như cá hồi, cá thu… chứa nhiều dầu cá cũng rất có lợi cho gan.
• Dầu oliu có tác dụng tích cực đến gan, sử dụng dầu ô liu mỗi ngày giúp cải thiện men gan, đặc biệt có tác dụng tích cực đối với tình trạng gan nhiễm mỡ.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp