Rối loạn tiêu hóa kéo dài ở người lớn gây nhiều khó chịu, tác động tiêu cực đến sinh hoạt hằng ngày và tinh thần của người bệnh. Các biểu hiện của tình trạng rối loạn rất đa dạng, gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Mời bạn đọc cùng tìm hiểu về triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp chẩn đoán hội chứng này qua bài viết dưới đây.
1. Tổng quan về rối loạn tiêu hóa kéo dài ở người lớn
1.1. Định nghĩa
Rối loạn tiêu hóa ở người lớn là tình trạng co thắt bất thường của các cơ vòng tiêu hóa dẫn đến đau bụng, thay đổi thói quen đại tiện (tiêu chảy, táo bón…) và nhiều biểu hiện khác. Các triệu chứng rối loạn diễn ra trên 6 tháng được gọi là rối loạn tiêu hóa kéo dài.
1.2. Triệu chứng rối loạn tiêu hóa kéo dài ở người lớn
Hội chứng rối loạn này có nhiều các triệu chứng bao gồm:
1.2.1. Đau bụng
Đau bụng là triệu chứng khá phổ biến, vị trí đau có thể là thượng vị (vùng mỏ ác), có thể bên phải hoặc bên trái bụng và có thể đau khắp bụng. Nếu đau bụng mạn tính (kéo dài trên 6 tháng) có thể có những cơn kịch phát, đau trội hẳn lên. Những cơn đau trội lên này có thể liên quan đến ăn uống, hoặc những chấn thương về tinh thần – tình cảm. Song cũng có những đợt đau tự phát không có căn nguyên gì rõ rệt.
1.2.2. Biểu hiện ở dạ dày
Biểu hiện của rối loạn tiêu hóa, chủ yếu là rối loạn ở dạ dày, ngoài triệu chứng đau bụng còn kèm theo: Buồn nôn hoặc nôn thực sự, ợ hơi, ợ chua, đầy bụng, chướng bụng, ăn nhanh no.
Ậm ạch ăn không tiêu thường xảy ra sau khi ăn các thức ăn nhiều mỡ, các thức ăn khó tiêu, thức ăn lạ. Đây là biểu hiện khá phổ biến gây phiền phức cho người bệnh. Sau các bữa ăn đó người bệnh thường rất khó chịu, tức bụng có khi trằn trọc không ngủ được và thậm chí có cảm giác nôn ra được mới dễ chịu.
1.2.3. Các dấu hiệu khác
Các biểu hiện ở dạ dày trên có thể đơn độc hoặc kèm theo các biểu hiện khác dưới đây:
– Rối loạn đại tiện: Tiêu chảy, táo bón hoặc kết hợp xen kẽ lúc tiêu chảy, lúc táo bón. Có thể đại tiện phân có nhiều nhầy, có máu tươi hoặc đen. Người bệnh khó đi ngoài, không có cảm giác hết phân hoặc luôn có cảm giác mót rặn.
– Tình trạng chán ăn: Chán ăn có thể có tính chất chọn lọc (sợ cá, tôm, dưa chua,…) hoặc chán ăn chung làm cho người gầy sút.
1.2.4. Thể trạng của người bệnh
Thể trạng của người bệnh có thể hoàn toàn bình thường hoặc bị suy sụp ít nhiều tùy theo: Thứ nhất, tính chất cơ năng hay thực thể, lành tính hay ác tính. Thứ hai, mức độ và thời gian kéo dài của tình trạng chán ăn. Thứ ba, dinh dưỡng hỗ trợ trong phương pháp điều trị của thầy thuốc.
Các biểu hiện rối loạn tiêu hóa rất đa dạng, có khi rầm rộ, có thể làm phiền phức rất nhiều cho người bệnh. Trong khi đó, trái lại các triệu chứng thực thể rất nghèo nàn, đặc biệt là các bệnh chức năng của dạ dày – đại tràng hoặc trong thời kỳ đầu của các bệnh thực thể. Trong các nguyên nhân thực tổn này sự xuất hiện của một vài các triệu chứng thực thể là yếu tố quan trọng để tìm nguyên nhân.
2. Nguyên nhân rối loạn tiêu hóa kéo dài ở người lớn
2.1. Bệnh lý ống tiêu hóa (dạ dày – ruột non – ruột già)
Rối loạn tiêu hóa kéo dài có thể bắt nguồn từ các bệnh lý tại ống tiêu hóa gồm dạ dày, ruột non, ruột già.
Các bệnh lý tại ống tiêu hóa dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài.
2.1.1. Bệnh dạ dày
– Bệnh chức năng dạ dày (khó tiêu chức năng).
– Viêm dạ dày cấp và mạn.
– Đợt tiến triển của loét dạ dày – hành tá tràng.
– Ung thư dạ dày.
2.1.2. Bệnh ruột non
– Viêm ruột non đặc hiệu hay không đặc hiệu.
– Các bệnh lý khác của ruột non.
2.1.3. Bệnh đại tràng
– Bệnh đại tràng chức năng (hay còn gọi là hội chứng ruột kích thích).
– Viêm đại tràng đặc hiệu: Lao hồi manh tràng.
– Viêm đại tràng không đặc hiệu: Bệnh Crohn, Viêm loét đại trực tràng chảy máu
– Ung thư đại tràng.
2.2. Các bệnh lý khác dẫn đến rối loạn tiêu hóa kéo dài ở người lớn
Bên cạnh các vấn đề tại ống tiêu hóa, tình trạng rối loạn còn có thể gây ra bởi những bệnh lý khác như:
2.2.1. Bệnh lý về tụy
– Viêm tụy mạn tính.
– Ung thư tụy.
2.2.2. Bệnh lý tại gan
– Viêm gan virus.
– Viêm gan mạn.
– Xơ gan.
– Ung thư gan.
2.2.3. Hệ thống đường mật
– Viêm túi mật mạn.
– Sỏi đường mật.
– Rối loạn cơ năng đường mật.
2.2.4. Ổ bụng
– Lao màng bụng.
– Ung thư màng bụng.
– Các bệnh lý hạch mạc treo.
– Các bệnh lý toàn thân
– Bệnh lý tuyến giáp.
– Bệnh lý tiểu đường.
3. Chẩn đoán nguyên nhân rối loạn tiêu hóa kéo dài ở người lớn
3.1. Lưu ý trong chẩn đoán
Chẩn đoán nguyên nhân rối loạn tiêu hóa kéo dài thường gặp nhiều khó khăn. Lý do là bởi bộ máy tiêu hóa có nhiều bộ phận. Mỗi một bộ phận đều có nhiều bệnh lý mạn tính có thể là nguyên nhân gây ra các triệu chứng này. Do đó cần phải khai thác kỹ bệnh sử, phát hiện các triệu chứng kèm theo để chẩn đoán.
Đồng thời cần lưu ý các trường hợp:
– Thiếu máu – phù, vàng da, chú ý các trường hợp nhẹ kín đáo dễ dàng bỏ qua.
– Gan to – túi mật to.
– Dịch trong ổ bụng (cổ chướng), hạch trong ổ bụng.
3.2. Phương pháp chẩn đoán
Các thăm dò xét nghiệm cần thiết để tìm nguyên nhân rối loạn tiêu hóa kéo dài ở người lớn bao gồm:
– Xét nghiệm phân: Tìm ký sinh trùng trứng giun, sán nếu có để điều trị.
– Xét nghiệm máu: Kiểm tra công thức máu, men gan, men tụy, chức năng tuyến giáp.
– Chọc dịch màng bụng (nếu có) làm xét nghiệm để xác định dịch tiết (dịch viêm) hay dịch thấm, có thể cấy dịch để tìm vi khuẩn trong dịch ổ bụng.
– Siêu âm ổ bụng: Đánh giá tổn thương gan – mật – tụy hoặc dịch trong ổ bụng.
– Nội soi dạ dày – đại tràng – ruột non để phát hiện các tổn thương viêm – loét – ung thư.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
