Cổ trướng là gì?
Cổ trướng xảy ra khi dịch tích tụ trong ổ bụng. Sự tích tụ này xảy ra giữa hai lớp màng tạo thành phúc mạc. Bình thường vẫn có một lượng nhỏ dịch trong khoang phúc mạc (<30ml).
Nguyên nhân gây ra cổ trướng
Nhiều tình trạng bệnh lý có thể là nguyên nhân gây ra cổ trướng, bao gồm lao, bệnh thận, viêm tụy và chức năng tuyến giáp suy giảm. Tuy nhiên, nguyên nhân chính của cổ trướng là suy tim, xơ gan và ung thư. Cổ trướng có thể xảy ra nếu ung thư ảnh hưởng đến:
- Phúc mạc;
- Gan;
- Hệ thống bạch huyết;
- Buồng trứng, vú;
- Ruột, dạ dày;
- Tuyến tụy;
- Phổi;
- Tử cung.
Các triệu chứng của cổ trướng là gì?
Cổ trướng thường gây đau đớn và thường kèm theo các triệu chứng như:
- Buồn nôn; chán ăn;
- Mệt mỏi;
- Hụt hơi;
- Bí tiểu và táo bón.
Việc tích tụ dịch gây áp lực lên các cơ quan nội tạng khác, cổ trướng cũng có thể gây đầy hơi, đau bụng và lưng khiến người bệnh gặp khó khăn khi ngồi và di chuyển.
Điều trị và kiểm soát
Nếu xơ gan đã gây ra cổ trướng, người bệnh có thể giảm bớt mức độ cổ trướng bằng cách giảm lượng muối và sử dụng thuốc lợi tiểu. Thuốc lợi tiểu giúp tăng cường lượng nước tiểu được thải loại và có thể ngăn ngừa tình trạng ứ dịch thêm.
Trong khi đây là một cách hỗ trợ điều trị hiệu quả trong nhiều tình huống, một số loại cổ trướng có khả năng kháng thuốc lợi tiểu.
Với trường hợp nghiêm trọng, ghép gan có thể là lựa chọn tốt nhất. Các phương pháp điều trị khác bao gồm:
Chọc hút
Trong các trường hợp kháng thuốc, hoặc nếu có quá nhiều dịch cổ trướng trong khoang bụng, chọc hút dịch có thể là một kỹ thuật hiệu quả.
Mục đích của chọc hút là để giảm áp lực bụng, giúp người bệnh cảm thấy ít khó chịu hơn. Trong một số trường hợp, người bị cổ trướng có thể chứa khoảng 5 – 10 lít chất dịch.
Sử dụng shunt
Khi cổ trướng do ung thư, các bác sĩ có thể sử dụng ống shunt để dẫn lưu chất dịch từ bụng vào máu. Trong thủ thuật này, kim được đặt vào tĩnh mạch ở cổ và gắn một shunt dọc theo thành ngực. Các shunt nối khoang bụng với cổ, dịch bụng sau đó theo ống di chuyển vào máu.
Hóa trị
Hóa trị có thể giúp thu nhỏ hoặc kiểm soát khối ung thư thông qua một ống trong bụng, phương pháp này đôi khi có thể ngăn chặn tình trạng dịch tích tụ dịch. Tuy nhiên, không có nhiều bằng chứng cho thấy phương pháp này hoạt động hiệu quả.
Chẩn đoán cổ trướng
Các nguyên nhân gây ra cổ trướng thường là các bệnh nghiêm trọng. Phương pháp chẩn đoán đầu tiên thường là khám lâm sàng, hình dáng của bụng lúc bệnh nhân nằm và khi đứng lên thường sẽ cho biết có hay không có sự tích tụ của dịch báng.
Đánh giá tiến trình của cổ trướng có thể được thực hiện bằng cách thường xuyên đo đường kính bụng và theo dõi cân nặng. Các phép đo này rất hữu ích vì sự dao động về cân nặng do thay đổi dịch báng trong bụng nhanh hơn nhiều so với dao động cân nặng liên quan đến mỡ trong cơ thể.
Khi sự tích tụ dịch báng được xác định, các xét nghiệm tiếp theo có thể cần thiết để xác định nguyên nhân bao gồm:
-
Xét nghiệm máu: Đánh giá chức năng gan và thận. Nếu xơ gan được xác định, các xét nghiệm tiếp theo sẽ được sử dụng để làm rõ nguyên nhân và các xét nghiệm kháng thể đối với viêm gan B hoặc C.
-
Phân tích mẫu chất dịch: Có thể cho thấy sự hiện diện của các tế bào ung thư hoặc có tình trạng nhiễm trùng.
-
Siêu âm ổ bụng: Xác định nguyên nhân cơ bản của cổ trướng. Siêu âm có thể cho biết liệu một người có bị ung thư hoặc ung thư đã di căn đến gan hay chưa.
-
Nếu siêu âm không cho thấy nguyên nhân gây ra cổ trướng, bác sĩ có thể đề nghị chụp CT (cắt lớp vi tính) hoặc MRI (chụp cộng hưởng từ) để tầm soát thêm.
-
X-quang cũng là công cụ chẩn đoán hình ảnh có thể phát hiện sự tích tụ chất dịch trong phổi, ví dụ trường hợp ung thư di căn đến phổi hoặc suy tim.
Tổng kết
Tiên lượng và triển vọng điều trị của cổ trướng phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Các triệu chứng có thể được kiểm soát và giảm bớt, nhưng chính việc giải quyết nguyên nhân cổ trướng quyết định kết quả điều trị.
Hiện tại không có phương pháp điều trị triệt để cho những người bị xơ gan cũng như một dạng cổ trướng có khả năng kháng thuốc lợi tiểu.
Việc chọc hút và sử dụng các shunt mà không được ghép gan có thể cải thiện chất lượng cuộc sống nhưng không thể cải thiện đáng kể tuổi thọ người bệnh.
Xem thêm: Xơ gan - một số điều cần biết
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Bệnh viện Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
