Axit Hyaluronic: Cơ chế, ứng dụng lâm sàng và lợi ích đối với da và cơ thể

Tổng quan

Axit hyaluronic (Hyaluronic Acid – HA) là một polysaccharide thuộc nhóm glycosaminoglycan, tồn tại tự nhiên trong cơ thể người, tập trung chủ yếu ở mô liên kết, dịch kính mắt, sụn khớp và lớp hạ bì của da. Thành phần này đóng vai trò quan trọng trong duy trì độ ẩm, bôi trơn khớp và hỗ trợ quá trình tái tạo mô. Khoảng 50% tổng lượng HA của cơ thể nằm ở da. Nồng độ HA giảm dần theo tuổi và dưới tác động của các yếu tố ngoại sinh như tia cực tím, dẫn tới mất độ ẩm, giảm độ đàn hồi và xuất hiện các dấu hiệu lão hóa.

HA có thể được bổ sung qua đường uống, bôi tại chỗ (kem, huyết thanh), hoặc tiêm nội/ngoại khớp, tiêm dưới da. Dưới đây là các lợi ích đã được nghiên cứu và chứng minh của HA đối với sức khỏe làn da và cơ thể.

1. Dưỡng ẩm và cải thiện chất lượng da

HA có khả năng liên kết và giữ nước gấp 1.000 lần khối lượng phân tử của chính nó, giúp tăng cường độ ẩm cho da. Một nghiên cứu năm 2014 ghi nhận, sau 8 tuần sử dụng HA dạng kem dưỡng, huyết thanh và kem bôi, độ ẩm da tăng tới 96%, cải thiện rõ rệt tình trạng khô da và nâng cao chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân da khô mạn tính.

2. Hỗ trợ quá trình liền vết thương

HA tham gia vào quá trình tái tạo mô và điều hòa phản ứng viêm tại vị trí tổn thương. Nghiên cứu năm 2016 cho thấy, bôi HA tại chỗ giúp giảm viêm, thúc đẩy tăng sinh nguyên bào sợi và biểu mô, từ đó rút ngắn thời gian liền vết thương.

3. Cải thiện bề mặt và kết cấu da

Quá trình lão hóa và tác động môi trường khiến bề mặt da trở nên thô ráp, kém đàn hồi. Các nghiên cứu cho thấy HA có khả năng làm mịn bề mặt da, giảm độ thô ráp và tăng độ đàn hồi, góp phần cải thiện thẩm mỹ và yếu tố tâm lý – xã hội của người bệnh.

4. Chống lão hóa

Giảm nồng độ HA trong da liên quan trực tiếp tới sự xuất hiện của nếp nhăn. Một nghiên cứu năm 2014 trên phụ nữ bôi HA tại chỗ 2 lần/ngày trong 8 tuần ghi nhận: độ sâu nếp nhăn giảm 40%, độ đàn hồi và săn chắc da tăng 55% so với nhóm chứng.

5. Giảm đau khớp và hỗ trợ điều trị viêm xương khớp

Tiêm HA nội khớp giúp tăng độ nhớt và bôi trơn dịch khớp, từ đó giảm đau và cải thiện chức năng vận động. Phân tích tổng hợp năm 2017 cho thấy, phối hợp HA với thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) hoặc corticosteroid mang lại hiệu quả giảm đau và cải thiện vận động tốt hơn so với điều trị đơn thuần.

6. Giảm viêm da và hỗ trợ điều trị bệnh chàm

HA dạng bọt đã được chứng minh cải thiện triệu chứng chàm thể nhẹ – trung bình tốt hơn so với kem nhũ tương chứa ceramide (nghiên cứu năm 2011), nhờ tác dụng duy trì độ ẩm và giảm viêm tại chỗ.

7. Hỗ trợ điều trị bệnh nha chu và loét miệng

Đánh giá hệ thống năm 2016 ghi nhận, sử dụng HA tại chỗ trong chăm sóc hậu phẫu nha khoa giúp giảm viêm, thúc đẩy liền thương, và cải thiện tình trạng nha chu.

8. Giảm triệu chứng trào ngược dạ dày – thực quản

Nghiên cứu lâm sàng năm 2017 cho thấy, bổ sung HA đường uống kết hợp chế độ ăn ức chế tiết acid cải thiện triệu chứng ở bệnh nhân trào ngược không ăn mòn, thông qua cơ chế bảo vệ niêm mạc thực quản.

9. Điều trị khô mắt

Thuốc nhỏ mắt chứa HA giúp cải thiện đáng kể triệu chứng khô mắt nhờ tăng độ nhớt và duy trì màng nước mắt. Nghiên cứu năm 2019 cho thấy phối hợp HA đường uống và tại chỗ giảm triệu chứng khô mắt hiệu quả.

10. Điều trị khô âm đạo

Khô âm đạo sau mãn kinh ảnh hưởng lớn tới chất lượng sống. Nghiên cứu năm 2016 cho thấy, kem HA đơn trị hoặc phối hợp estrogen đều cải thiện triệu chứng, trong đó HA tỏ ra hiệu quả vượt trội, đặc biệt ở phụ nữ không thể sử dụng liệu pháp nội tiết.

11. Hỗ trợ điều trị hội chứng bàng quang đau

Một số nghiên cứu cho thấy, bơm HA trực tiếp vào bàng quang qua ống thông giúp giảm triệu chứng đau bàng quang, mặc dù hiệu quả của HA đường uống đối với tình trạng này chưa được xác định.

Kết luận và khuyến nghị

HA là hoạt chất đa năng, không chỉ có giá trị trong lĩnh vực thẩm mỹ – chăm sóc da mà còn mang ý nghĩa lâm sàng trong điều trị nhiều bệnh lý: viêm khớp, chàm, bệnh nha chu, khô mắt, khô âm đạo, và hội chứng bàng quang đau. Tuy nhiên, việc sử dụng cần được cá thể hóa dựa trên tình trạng sức khỏe, dạng bào chế và đường dùng. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi bổ sung hoặc điều trị bằng HA để đảm bảo hiệu quả và an toàn.