Biện pháp hỗ trợ phục hồi sau khi uống rượu và các khuyến cáo an toàn

1. Tổng quan

Ethanol là một chất ức chế hệ thần kinh trung ương, có trong các loại đồ uống có cồn. Sau khi uống, ethanol được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa, phân bố vào máu và chuyển hóa chủ yếu tại gan. Tùy thuộc vào lượng tiêu thụ và tốc độ chuyển hóa, nồng độ cồn trong máu (Blood Alcohol Concentration – BAC) sẽ duy trì trong nhiều giờ. Trong giai đoạn còn nồng độ cồn trong máu, người uống có thể trải qua các biểu hiện say rượu như rối loạn tri giác, vận động và hành vi. Mặc dù không có biện pháp nào làm giảm nồng độ cồn trong máu một cách tức thì, một số can thiệp có thể giúp cải thiện sự tỉnh táo và hỗ trợ quá trình phục hồi.

2. Các biện pháp hỗ trợ tỉnh táo sau khi uống rượu

2.1. Sử dụng caffeine

Caffeine có thể giúp cải thiện sự tỉnh táo tạm thời thông qua tác động kích thích hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, caffeine không làm thay đổi tốc độ chuyển hóa ethanol tại gan và do đó không ảnh hưởng đến nồng độ cồn trong máu. Việc sử dụng caffeine không làm giảm nguy cơ tai nạn hoặc cải thiện khả năng điều khiển phương tiện.

2.2. Tắm nước lạnh

Tắm nước lạnh có thể tạo cảm giác tỉnh táo thoáng qua do kích thích thần kinh. Tuy nhiên, biện pháp này không làm giảm BAC và có thể nguy hiểm ở người say rượu nặng do nguy cơ hạ thân nhiệt, ngất xỉu hoặc tai biến tim mạch.

2.3. Ăn uống đầy đủ

• Ăn trước, trong hoặc sau khi uống rượu giúp làm chậm tốc độ hấp thu ethanol vào máu.

• Uống nước giúp bù nước và giảm tình trạng mất nước do tác dụng lợi tiểu của rượu.

• Một số loại nước ép trái cây chứa fructose và vitamin C, B có thể hỗ trợ chức năng gan. Tuy nhiên, chưa có bằng chứng lâm sàng khẳng định hiệu quả trong việc giảm BAC.

2.4. Ngủ nghỉ

Ngủ là phương pháp hiệu quả nhất để cơ thể có thời gian chuyển hóa và loại bỏ ethanol. Gan cần trung bình 1 giờ để chuyển hóa khoảng 10–15g ethanol (tương đương 1 đơn vị cồn). Do đó, thời gian là yếu tố quan trọng nhất trong việc làm giảm BAC.

2.5. Tập thể dục

Tập luyện có thể làm tăng lưu thông máu và trao đổi chất, giúp cải thiện trạng thái tỉnh táo. Tuy nhiên, không có bằng chứng chắc chắn cho thấy tập thể dục làm tăng tốc độ chuyển hóa ethanol. Người say rượu nên thận trọng khi vận động vì nguy cơ té ngã hoặc rối loạn nhịp tim.

2.6. Than hoạt tính

Mặc dù than hoạt tính có tác dụng hấp phụ nhiều chất độc, nghiên cứu cho thấy nó không hấp phụ ethanol hiệu quả và không có tác dụng giảm BAC. Do đó, việc sử dụng than hoạt tính sau uống rượu không được khuyến cáo.

3. Chiến lược giảm nguy cơ say rượu và hạn chế hậu quả

3.1. Kiểm soát số lượng đồ uống

• Ghi chú hoặc sử dụng ứng dụng theo dõi lượng rượu tiêu thụ có thể giúp cá nhân nhận biết và kiểm soát giới hạn an toàn.

• Một số ứng dụng điện thoại có khả năng ước tính BAC và phát cảnh báo khi vượt ngưỡng.

3.2. Uống chậm

• Gan cần khoảng 1 giờ để chuyển hóa mỗi đơn vị cồn.

• Uống chậm, trò chuyện và xen kẽ nước giữa các lần uống có thể giúp kiểm soát lượng rượu tiêu thụ.

3.3. Bổ sung nước

• Xen kẽ mỗi ly rượu bằng 1 ly nước có thể làm chậm tiến độ uống rượu và hạn chế mất nước.

• Bù nước đầy đủ giúp gan hoạt động hiệu quả hơn trong quá trình chuyển hóa ethanol.

3.4. Ăn kèm khi uống

• Ăn nhẹ khi uống rượu giúp làm chậm hấp thu ethanol.

• Nên tránh thực phẩm quá nhiều dầu mỡ vì có thể gây buồn nôn hoặc làm tăng hấp thu rượu ở một số người.

3.5. Không pha trộn nhiều loại rượu

• Việc pha trộn nhiều loại rượu có thể dẫn đến tiêu thụ quá mức do khó kiểm soát nồng độ cồn và có thể gây rối loạn tiêu hóa hoặc làm tăng nguy cơ say rượu.

4. Chuyển hóa rượu trong cơ thể

Sau khi hấp thu, ethanol được chuyển hóa chủ yếu tại gan qua hai bước chính:

• Ethanol → Acetaldehyde (nhờ enzyme alcohol dehydrogenase – ADH)

• Acetaldehyde → Acetate (nhờ aldehyde dehydrogenase – ALDH)

Tốc độ chuyển hóa rượu trung bình là 10–15g ethanol mỗi giờ. Khi vượt quá tốc độ này, nồng độ ethanol sẽ tăng cao và gây biểu hiện ngộ độc rượu.

Tại Hoa Kỳ và nhiều quốc gia, ngưỡng BAC hợp pháp khi điều khiển phương tiện là 0,08%. Theo thống kê của Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường cao tốc Hoa Kỳ (NHTSA), khoảng một phần ba các vụ tai nạn tử vong liên quan đến người điều khiển phương tiện có BAC ≥ 0,08%.

5. Kết luận

Rượu ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng nhận thức, hành vi và phối hợp vận động, là nguyên nhân hàng đầu của các tai nạn giao thông nghiêm trọng. Các biện pháp như uống nước, ăn uống đúng cách, ngủ nghỉ và kiểm soát lượng rượu có thể giúp cải thiện triệu chứng say rượu, nhưng không làm giảm nồng độ cồn trong máu một cách đáng kể. Do đó, thời gian là yếu tố duy nhất giúp loại bỏ hoàn toàn ethanol khỏi cơ thể. Không nên điều khiển phương tiện hoặc đưa ra quyết định quan trọng cho đến khi hoàn toàn tỉnh táo và nồng độ cồn trong máu trở về mức an toàn.