Vị thuốc Củ Đậu

✴️ Vị thuốc Củ Đậu (củ sắn)

A. Mô tả cây

Cây củ đậu là một loài cây leo, có rễ củ hình như con quay lớn.
Lá kép gồm 3 lá chét, mỏng. Hình hơi quả trám dài 4-8cm, rộng 4-12cm, những lá phía dưới không đối xứng. hoa màu tím nhạt, khá lớn mọc thành chùm dài ở kẽ lá.
Quả hơi có lông, không cuống, dài 12cm, rộng 12mm, ở khe các hạt hơi lõm xuống. Trong quả có tới 9 hạt, đường kính chừng 7mm, hình thấu kính. Hạt cứng khó giã nhỏ

B. Phân bố và thu hái

Cây củ đậu được trồng khắp nơi ở Việt Nam vùng đồng bằng cũng như miền núi để lấy rễ củ ăn, hạt dùng làm thuốc, nhưng ít dùng vì có độc.
Mùa thu hoạch hạt: tháng 11-12.

C. Thành phần hoá học

Trong rễ củ (củ đậu) sau khi đã bóc vỏ có tới 90% nước; 2.4% tinh bột; 4,51% đường toàn bộ (biểu thị bằng glucoza), 1,46% protit, 0,39% chất vô cơ, không thấy có chất béo, không thấy có tannin, không có axit xyanhydric. Có men peroxydaza, amylaza và photphataza
Trong hạt củ đậu có 12,27% độ ẩm; 20,13% chất béo; 30,61% chất protit; 4,8% tannin; 5,85% tinh bột; 3,25% đường toàn bộ (biểu thị bằng đường glucoza). Trong hạt củ đậu có một chất độc gọi là rotenone C₂₃H₂₂O₆ và tephrosin C₂₃H₂₂O₇
Tỷ lệ rotenone trong hạt củ đậu khoảg từ 0,56-1,01%. Trong lá cũng có các chất như trong hạt

D. Tác dụng dược lý và công dụng

Rễ củ đậu không độc, được dùng ăn sống hoặc xào nấu chín. Có khi người ta ép củ lấy nước bôi mặt để làm cho da mịn màng và khỏi nẻ.
Lá độc đối với cá và các loài nhai lại nhưng không độc đối với ngựa
Hạt độc đối với cá và sâu bọ. tại Trung quốc, người ta dùng nó để trị các loại sâu hại rau, rệp bông, rầy bông (một kg hạt giã nhỏ, thêm nước xà phòng và 200ml nước)
Nhân dân ta vẫn dùng hạt củ đậu giã nhỏ trộn với dầu để chữa một số bệnh ngoài da.
Tuy nhiên có độc, cần chú ý để tránh ngộ độc

Đơn thuốc có dùng hạt củ đậu

Làm thuốc phun trừ rệp rau và rệp thuốc lá. Hạt củ đậu ngâm nước một đêm, sau giã nhỏ, thêm nước với tỷ lệ 1,5%-2% hoặc 4% trộn đều. phun lên những cây bông, cây rau ấy thuốc lá ở ngoài ruộng. Sau 24 giờ đến 36 giờ rệp và nhện đỏ chết hết hay gần hết (90-100%).

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP