Tên tiếng Việt: Thì là, Thìa là, Hạc sắt, Phắc si (Tày), Sài lò (Dao)
Tên khoa học: Anethum graveolens L.
Họ: Apiaceae (Hoa tán)
Công dụng: Chữa ho, lợi sữa, thông tiểu, bụng đầy trướng, nôn mửa, đau bụng, đau răng; cũng dùng chữa viêm thận, sỏi thận,sỏi bàng quang, huyết áp cao và chữa xơ cứng động mạch.
A. Mô tả cây
- Cây nhỏ mọc hằng năm, ít phân nhánh, thân nhẵn, cao 0,3 – 1m, lá xẻ ba thành những phiến nhỏ hình sợi, vò có mùi thơm dễ chịu, nhưng có người cho là khó chịu.
- Hoa màu vàng nhạt, mọc thành tán to thường gồm 10 gọng không tổng bao và tiểu bao. Quả hình trứng, dài 3mm, rộng 1,5mm, dẹt ở lưng, phân liệt quả tách nhau dễ dàng, có 3 sống dọc nổi.
B. Phân bố, thu hái và chê biến
- Thìa là được trồng khắp nơi ở nước ta nhưng chủ yếu chỉ để lấy lá ăn, thường nấu với cá. Làm thuốc chỉ dùng quả. Nhưng thường nước ta không thu hái quả làm thuốc, gần đây đã dùng quả làm hương liệu cho chè uống.
- Tại các nuớc Trung Á, sau lan sang châu Âu người ta trồng và lấy quả làm thuốc. Trước đây Pháp mua về dùng và bán sang ta, trong khi cây mọc ở ta nhưng không dừng. Quả hái về phơi khô là được.
C. Thành phẩn hóa học
- Trong quả thìa là có từ 3-4% tinh dầu. Tinh dầu không màu hay hơi vàng nhạt, tỷ trọng 0,900-0,915, quay phải +70“-+80°. Thành phần chù yếu trong tinh dầu là d.limonen, phellandren, 40-60% d.cacvon, một ít paraffm. Trong tinh đầu thì là của Ấn Đô còn chứa dillapiol. Theo Schimmel, tinh dầu thì là của Tây Ban Nha chỉ chứa có 20% cacvon, không có limonen, chỉ có phelandren.
D. Công dụng và liều dùng
- Quả thìa là (nhân dân vẫn gọi nhẩm là hạt thìa là) được đùng làm thuốc kích thích trung tiện, lợi sữa. Còn dùng chũa đau bụng của trẻ em.
- Dùng dưới hình thức nước cất quả thìa là: Mỗi ngày uống 50-100g để giúp sự tiêu hóa. Hoặc dưới dạng thuốc pha: 4-8g trong 1 lít nước. Nếu dùng tinh dầu thì mỗi ngày 250mg đến 1 g, nhỏ vào đường hay nước đường mà uống.
- Trong công nghiệp hương liệu, quả thì là được dùng phối hợp với một số quả khác như mùi, để làm thơm chè.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
