SƠ BỘ VỀ CÁC HỆ NHÓM MÁU
Các hệ nhóm hổng cầu chính có ý nghĩa trong truyền máu lâm sàng
Trong rất nhiều hệ nhóm máu hồng cầu được biết đến hiện nay thì hệ nhóm máu ABO và Rh có ý nghĩa quan trọng nhất trong lâm sàng nếu xét về khả năng gây phản ứng tan máu. Một số hệ nhóm máu khác có tần suất gây tan máu ít hơn (bảng 4.9).
Các loại kháng thể của các hệ nhóm máu:
Có hai loại kháng thể chính là kháng thê tự nhiên và kháng thế miễn dịch. Kháng thể tự nhiên có trong huyết tương của người không có kháng nguyên nhóm máu tương ứng và không được truyền máu từ trước hay mẫn cảm do có thai. Quan trọng nhất là anti-A và anti-B của hệ ABO, thưòng là IgM và có khả năng phản ứng tốt nhất ở 4°C nên gọi là kháng thể lạnh. Kháng thể miễn dịch hình thành do phản ứng của cơ thể đáp ứng với kháng nguyên hồng cầu lạ sau truyền máu hoặc do mẫn cảm trong thời gian mang thai. Các kháng thể này thường là IgG và phản ứng tốt nhất ở 37°c (kháng thể nóng). Một ví dụ về kháng thể miễn dịch là anti-Rh.
Hệ nhóm máu ABO:
Đây là hệ nhóm máu có ý nghĩa quan trọng nhát trong truyền máu lâm sàng. Gen quy định của hệ nhóm máu này chứa 3 allel: A, B và O. Allel A và B có tác dụng tòng hợp các men đặc hiệu để gắn các gốc carbohydrat đặc trưng cho từng nhóm máu vào chất cơ bản H. Allel O không làm thay đổi chất H nói trên. Nhóm A có hai dưới nhóm là AI và A2 được xác định bằng kháng thể đặc hiệu anti-Al. Kháng thế của hệ ABO là kháng thể tự nhiên. Kháng nguyên hệ ABO có trên bề mặt hồng cầu và các tê bào khác trong cơ thể (bao gồm bạch cầu và tiểu cẩu cũng như trong các dịch cơ thể) (bảng 4.10).
Sơ đồ truyền máu cổ điển phù hợp hệ nhóm máu ABO:
Hệ nhóm máu Rh:
Hệ nhóm máu Rh do các cặp gen allel Ce, Ee và D quy định (hiện chưa thấy có allel d nên không có D tạm gọi là d). Khống thể của hệ Rh thường là kháng thể miễn dịch thu được sau khi truyền máu hoặc có thai lần trước mẹ có nhóm máu Rh (-) có thai mang nhóm Rh(+). Anti-D có ý nghĩa lâm sàng quan trọng nhất vì gây ra hầu hết phản ứng tan máu do bất đồng hệ nhóm máu Rh.
Sơ lược về hệ HLA (human leucocyte antigen System)
Sơ lược về kháng nguyên tiểu cầu:
Ngoài kháng nguyên hệ ABO và HLA. lớp 1, tiểu cầu còn có các kháng nguyên riêng ký hiệu HPA 1-5.
CÁC CHẾ PHẨM MÁU CHÍNH
QUY TRÌNH TRUYỀN MÁU CHUNG
Ngân hàng máu có chức năng thu gom máu từ người cho, sàng lọc các bệnh lây qua đường máu, sản xuất chế phẩm máu, bảo quản chế phẩm máu và phát máu theo yêu cầu điều trị bao gồm cả việc tiến hành các xét nghiệm hoà hợp miễn dịch giữa người cho và người nhận. Để đảm bảo có chế phẩm máu an toàn cần tuyên truyền vận động hiến máu nhân đạo trong cộng đồng (có nguy cơ thấp hơn về các bệnh lây qua đường máu và chất lượng máu tốt hơn người cho máu chuyên nghiệp), đảm bảo sàng lọc tốt các bệnh lây qua đường máu, sản xuất và bảo quản chế phẩm máu đúng quy cách, lọc bạch cầu trong chế phẩm máu...
Việc truyền máu được tiến hành tại bệnh phòng hoặc phòng mổ do chỉ định của bác sĩ điều trị theo điều lệnh truyền máu của Bộ Y tê ban hành năm 1992.
NGUYÊN TẮC TRUYỂN MÁU LÂM SÀNG
Truyền máu lâm sàng nhằm các mục tiêu sau:
- Thực hiện truyền máu và chế phẩm máu hợp lý nhằm đạt hiệu quả điều trị cho bệnh nhân.
- Đảm bảo an toàn cho bệnh nhân về mặt miễn dịch (hoà hợp nhóm máu, han chế tối đa việc sinh kháng thể bất thường chống lại hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu và các kháng thể khác).
- Đảm bảo an toàn cho bệnh nhân về các bệnh truyền qua đường máu. HIV, HBV, HCV, CMV, giang mai hoặc vi khuẩn khác, sốt rét hoặc các ký sinh trùng khác...
- Đảm bảo an toàn cho bệnh nhân về các biến chứng khác như quá tải tuần hoàn, nhiễm sắc do truyền máu...
- Đảm bảo an toàn cho nhân viên y tế thực hiện việc truyền máu.
Để đảm bảo các mục tiêu trên, truyền máu lâm sàng cần thực hiện đúng theo quy tắc điều trị của ngành y tế cụ thể là điều lệnh truyền máu do Bộ Y tế ban hành năm 1992 bao gồm các quy định về thu gom, sàng lọc, bảo quản chế phẩm máu, chỉ định truyền máu hợp lý và thực hiện việc truyền máu đúng quy cách.
Xem tiếp: Truyền máu lâm sàng: nguyên tắc và các bước thực hiện (P2)
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
