Những yếu tố đóng góp cho sức khỏe nhận thức

Một nghiên cứu lớn đã tìm thấy mối liên hệ giữa việc ăn thực phẩm giàu chất chống oxy hóa gọi là flavonoid và giảm đáng kể nguy cơ mắc các dấu hiệu sớm của suy giảm nhận thức.
Trái cây và rau quả, chẳng hạn như dâu tây, việt quất, cam và ớt, có màu sắc tươi sáng nhờ các hóa chất thực vật được gọi là flavonoid. Những chất phytochemical này có đặc tính chống oxy hóa mạnh mẽ, đã làm dấy lên hy vọng rằng chúng có thể làm giảm mất cân bằng oxy hóa trong não.

Mất cân bằng oxy hóa là một ứng cử viên mạnh mẽ gây ra sự suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác và cuối cùng là chứng sa sút trí tuệ, ảnh hưởng đến trí nhớ, khả năng suy nghĩ và lý luận của một người. Trong năm 2014, khoảng 5 triệu người trưởng thành từ 65 tuổi trở lên mắc chứng sa sút trí tuệ chỉ riêng ở Hoa Kỳ. Theo dự đoán, con số này sẽ tăng lên gần 14 triệu người vào năm 2060. Mặc dù có những phương pháp điều trị để giảm bớt tạm thời các triệu chứng của chứng sa sút trí tuệ, nhưng hiện tại vẫn chưa có phương pháp chữa trị. Do đó, nhiều nghiên cứu được thực hiện để xác định các yếu tố lối sống, chẳng hạn như chế độ ăn uống, có thể làm giảm nguy cơ phát triển tình trạng bệnh của từng cá nhân. Tuy nhiên, nghiên cứu trước đây về mối liên hệ có thể có giữa việc ăn thực phẩm giàu flavonoid và giảm nguy cơ suy giảm nhận thức sau này trong cuộc sống vẫn chưa được kết luận. Một nghiên cứu mới theo dõi gần 80.000 người trung niên trong hơn 20 năm đã phát hiện ra rằng những người tiêu thụ nhiều flavonoid nhất ít có khả năng gặp phải các dấu hiệu sớm của suy giảm nhận thức trong cuộc sống sau này. Ngay cả sau khi điều chỉnh các yếu tố nguy cơ khác, chẳng hạn như tập thể dục, những người ăn nhiều flavonoid trong chế độ ăn uống của họ có nguy cơ bị suy giảm nhận thức chủ quan thấp hơn 20% so với những người ăn ít.

Chuyên gia cho biết ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy flavonoid có tác dụng ngăn cản kỹ năng tư duy của bạn suy giảm khi bạn già đi. Một số flavonoid dường như cung cấp sự bảo vệ mạnh mẽ hơn khỏi sự suy giảm nhận thức so với những loại khác. Flavones, một loại flavonoid có trong trái cây và rau quả màu vàng và cam, có liên quan đến việc giảm 38% nguy cơ mắc bệnh. Anthocyanins có trong quả việt quất, quả mâm xôi và quả cherry, giúp giảm 24% nguy cơ mắc bệnh. Chuyên gia cho biết một chế độ ăn uống đầy màu sắc giàu flavonoid - đặc biệt là flavone và anthocyanins - dường như là một lựa chọn tốt để thúc đẩy sức khỏe não bộ lâu dài. Và không bao giờ là quá muộn để bắt đầu, mối quan hệ bảo vệ đó cho dù mọi người đang tiêu thụ flavonoid trong chế độ ăn uống của họ 20 năm trước hay họ bắt đầu kết hợp chúng gần đây đều có kết quả tốt.

Suy giảm nhận thức chủ quan

Đối với nghiên cứu của mình, các nhà nghiên cứu đã dựa trên dữ liệu từ hai nghiên cứu dọc lớn, một ở nam giới và một ở phụ nữ, theo dõi lối sống và sức khỏe của các tình nguyện viên trong vài thập kỷ. Nghiên cứu bắt đầu vào năm 1976 và đại diện cho một trong những nghiên cứu lớn nhất về các yếu tố nguy cơ gây bệnh mãn tính ở phụ nữ. Dữ liệu có sẵn cho 49.493 phụ nữ đã hoàn thành bảy bảng câu hỏi về chế độ ăn uống của họ trong giai đoạn từ năm 1984 đến 2006 và các cuộc khảo sát tiếp theo về suy giảm nhận thức trong năm 2012 và 2014. Các nhà nghiên cứu cũng lấy dữ liệu từ Nghiên cứu Theo dõi Chuyên gia Y tế, với thông tin có sẵn cho 27.842 nam giới đã hoàn thành năm bảng câu hỏi về chế độ ăn uống từ năm 1986 đến năm 2002. Sự suy giảm nhận thức chủ quan của họ được đo lường vào năm 2008 và 2012. Các cuộc khảo sát về suy giảm nhận thức bao gồm các câu hỏi như:

• “Bạn có gặp khó khăn hơn bình thường khi nhớ các sự kiện gần đây không?”
• “Bạn có gặp khó khăn hơn bình thường khi theo dõi cuộc trò chuyện nhóm hoặc một tình tiết trong chương trình TV do trí nhớ của bạn không?”
• “Bạn có gặp khó khăn khi tìm đường quanh những con phố quen thuộc không?”

Những yếu tố đóng góp khác cho sức khỏe nhận thức

Trong phân tích về mối quan hệ giữa flavonoid trong chế độ ăn uống và sự suy giảm nhận thức chủ quan, các nhà nghiên cứu đã tính đến việc những người tham gia hấp thụ các chất dinh dưỡng khác, chẳng hạn như vitamin và axit béo omega-3. Họ cũng bao gồm một loạt các yếu tố không liên quan đến chế độ ăn uống, bao gồm hoạt động thể chất, chỉ số khối cơ thể, hút thuốc, uống rượu và tiền sử gia đình mắc chứng sa sút trí tuệ. Kết quả cho thấy việc tiêu thụ thực phẩm giàu flavonoid dường như là lựa chọn tốt nhất, một phần vì các thành phần khác ngoài flavonoid trong những thực phẩm này có thể mang lại một số lợi ích. 

Hạn chế của nghiên cứu

Nghiên cứu dựa vào việc những người tham gia điền chính xác vào một cuộc khảo sát về những gì họ ăn, thay vì theo dõi lượng thức ăn của họ. Hơn nữa, nghiên cứu này không xem xét chứng sa sút trí tuệ và không thể biết được từ nghiên cứu này liệu chế độ ăn nhiều flavonoid có tác dụng gì trong việc ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự khởi phát của tình trạng này hay không. Chuyên gia cũng lưu ý rằng, ngoài chế độ ăn uống, các yếu tố lối sống khác cũng rất quan trọng, chẳng hạn như không hút thuốc, duy trì hoạt động trí óc và thể chất, và uống rượu trong giới hạn khuyến cáo. Ngoài ra, bằng chứng cũng cho thấy chế độ ăn Địa Trung Hải - có ít thịt và các sản phẩm từ sữa, ngoài cá, ăn nhiều rau lá xanh, trái cây, các loại hạt và dầu ô liu - rất tốt cho sức khỏe não bộ.

Cần có nhiều hơn các nghiên cứu để xác định chế độ ăn nào mang lại nhiều lợi ích nhất cho não bộ. Tuy nhiên hiện tại chúng ta có thể ghi nhớ một số đặc điểm chung của các chế độ ăn trên: Ăn nhiều rau, quả có màu sắc rực rỡ (cam, vàng, đỏ,...), cá, các loại họ đậu và hạn chế các loại đồ ăn chế biến sẵn, thịt đỏ, đồ ngọt và đường…

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp