Dopamine là gì?
Dopamine là một chất hóa học được tìm thấy tự nhiên trong cơ thể con người. Đây là một chất dẫn truyền thần kinh giúp truyền tín hiệu từ cơ thể đến não.
Dopamine đóng một phần trong việc kiểm soát các chuyển động cũng như phản ứng cảm xúc của một người. Sự cân bằng ổn định của dopamine rất quan trọng cho cả thể chất và tinh thần.
Các chức năng quan trọng của não ảnh hưởng đến tâm trạng, giấc ngủ, trí nhớ, học tập, sự tập trung và kiểm soát vận động bị ảnh hưởng bởi mức độ dopamine trong cơ thể của một người. Sự thiếu hụt dopamine có thể liên quan đến một số tình trạng bệnh lý như trầm cảm và bệnh Parkinson.
Nguyên nhân của sự thiếu hụt dopamine có thể là do lượng dopamine được tạo ra trong cơ thể suy giảm hoặc do các thụ thể trong não có những bất thường.
Các triệu chứng
Các triệu chứng của sự thiếu hụt dopamine phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Ví dụ, một người bị bệnh Parkinson sẽ gặp phải các triệu chứng rất khác với người có nồng độ dopamine thấp do sử dụng ma túy. Một số dấu hiệu và triệu chứng của các tình trạng liên quan đến sự thiếu hụt dopamine bao gồm:
- Chuột rút, co thắt, co giật cơ, nhức mỏi hoặc cứng cơ;
- Mất thăng bằng;
- Táo bón;
- Khó ăn và nuốt;
- Thay đổi cân nặng;
- Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD);
- Viêm phổi thường xuyên;
- Khó ngủ hoặc thay đổi thói quen ngủ;
- Uể oải, mệt mỏi;
- Mất tập trung, mất động lực;
- Di chuyển hoặc nói chậm hơn bình thường;
- Cảm xúc thấp, tâm trạng lâng lâng;
- Tuyệt vọng, tự ti, cảm thấy lo lắng hay tội lỗi;
- Có ý nghĩ tự tử hoặc tự làm hại bản thân;
- Ham muốn tình dục thấp;
- Ảo giác, hoang tưởng.
Nguyên nhân nào gây ra tình trạng thiếu hụt dopamine
Dopamine thấp có liên quan đến nhiều rối loạn sức khỏe tâm thần nhưng không trực tiếp gây ra những tình trạng này. Các tình trạng phổ biến nhất liên quan đến sự thiếu hụt dopamine bao gồm:
- Phiền muộn;
- Tâm thần phân liệt;
- Rối loạn tâm thần, ảo giác hoặc hoang tưởng;
- Bệnh Parkinson.
Trong bệnh Parkinson, có sự thoái hóa của các tế bào thần kinh trong một khu vực cụ thể của não suy giảm dopamine trong cùng một khu vực.
Người ta cũng cho rằng lạm dụng ma túy có thể ảnh hưởng đến mức dopamine. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng ma túy lặp đi lặp lại có thể làm thay đổi các ngưỡng cần thiết để kích hoạt và truyền tín hiệu tế bào dopamine.
Các ảnh hưởng do lạm dụng ma túy làm gia tăng ngưỡng này cao hơn, do đó một người khó cảm nhận được tác động tích cực của dopamine. Những người lạm dụng ma túy cũng được chứng minh là giảm đáng kể các thụ thể dopamine D2 và giải phóng dopamine.
Chế độ ăn nhiều đường và chất béo bão hòa có thể ngăn chặn dopamine và thiếu protein trong chế độ ăn uống của một người có thể có nghĩa là họ không có đủ l-tyrosine, một axit amin giúp tạo dopamine trong cơ thể.
Một nghiên cứu quan tâm cho thấy những người béo phì và có một số gen nhất định cũng có nhiều khả năng bị thiếu dopamine.
Chẩn đoán
Không có phương pháp nào đáng tin cậy để đo trực tiếp mức dopamine trong não của một người. Có một số cách gián tiếp để xác định sự mất cân bằng mức dopamine trong não. Bác sĩ có thể đo mật độ của các chất vận chuyển dopamine có tương quan tích cực với các tế bào thần kinh sử dụng dopamine. Phương pháp này sử dụng chất phóng xạ có khả năng liên kết với các chất vận chuyển dopamine mà có thể đo được bằng máy thu nhận tín hiệu phóng xạ.
Bác sĩ sẽ xem xét các triệu chứng, yếu tố lối sống và tiền sử bệnh của một người để xác định xem họ có mắc bệnh liên quan đến mức dopamine thấp hay không.
Điều trị tình trạng thiếu hụt dopamin như thế nào?
Điều trị thiếu dopamine phụ thuộc vào việc có thể tìm ra nguyên nhân cơ bản hay không. Nếu một người được chẩn đoán mắc tình trạng sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm hoặc tâm thần phân liệt, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp giảm các triệu chứng. Những loại thuốc này có thể bao gồm thuốc chống trầm cảm và giúp ổn định tâm trạng.
Ropinirole và pramipexole có thể làm tăng mức dopamine và thường được kê đơn để điều trị bệnh Parkinson. Levodopa thường được kê đơn với người mắc bệnh Parkinson được chẩn đoán lần đầu.
Các phương pháp điều trị khác cho sự thiếu hụt dopamine có thể bao gồm:
- Tư vấn tâm lý;
- Thay đổi trong chế độ ăn uống và lối sống tích cực hơn;
- Vật lý trị liệu cho các vấn đề về vận động và cứng cơ;
- Sử dụng các chất bổ sung để tăng mức vitamin D;
- Magiê và axit béo thiết yếu omega-3 cũng có thể giúp nâng cao mức dopamine. Tuy nhiên nhưng cần phải nghiên cứu thêm về việc điều này có hiệu quả hay không.
- Tham gia các hoạt động thư giãn cũng được cho là làm tăng mức dopamine như tập thể dục, mát-xa trị liệu và thiền.
Dopamine và serotonin
Dopamine và serotonin đều là các chất hóa học tự nhiên trong cơ thể có vai trò trong tâm trạng và sức khỏe của một người. Serotonin ảnh hưởng đến tâm trạng và cảm xúc cũng như giấc ngủ, sự thèm ăn, nhiệt độ cơ thể và hoạt động nội tiết tố của con người.
Một số chuyên gia tin rằng mức độ serotonin thấp góp phần gây ra trầm cảm. Mối quan hệ giữa serotonin với chứng trầm cảm và các rối loạn tâm trạng khác rất phức tạp và khó có thể chỉ do sự mất cân bằng serotonin gây ra.
Ngoài ra, dopamine ảnh hưởng đến hoạt động di chuyển của một người nhưng không có mối liên hệ rõ ràng trong vai trò của serotonin đối với vấn đề này.
Tổng kết
Thiếu hụt dopamine có thể có tác động đáng kể đến chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến cả về thể chất và tinh thần của một người. Nhiều rối loạn sức khỏe tâm thần có liên quan đến lượng dopamine thấp, các tình trạng bệnh lý khác như bệnh Parkinson cũng có liên quan đến dopamine thấp.
Có ít bằng chứng cho thấy chế độ ăn uống và lối sống có thể ảnh hưởng đến mức dopamine trong cơ thể. Một số loại thuốc và một số liệu pháp có thể giúp làm giảm các triệu chứng. Những ai có các dấu hiệu hoặc cảm thấy lo lắng về vấn đề này nên tư vấn bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán chính xác.
Xem thêm: Bệnh Parkinson ảnh hưởng đến trầm cảm như thế nào?
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
