Hội chứng Lynch là một tình trạng di truyền làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng và các ung thư khác trước 50 tuổi. Bác sĩ còn gọi hội chứng này là Ung thu đại trực tràng di truyền không đa polyp (HNPCC).
Theo Viện Y tế Hoa Kỳ, hội chứng Lynch là nguyên nhân của 3-5% các ca ung thư đại trực tràng ở Hoa Kỳ. Những người mắc hội chứng Lynch có nguy cơ suốt đời mắc các dạng ung thư sau:
- Ung thư đại trực tràng: 52-82%;
- Ung thư nội mạc tử cung: 25-60%;
- Ung thư dạ dày: 6-13%;
- Ung thư buồng trứng: 4-12%.
Hội chứng Lynch cũng làm tăng khả năng mắc các ung thư sau:
- Gan;
- Thận;
- Não;
- Da;
- Túi mật;
- Ruột non;
- Tiết niệu.
Hội chứng Lynch là hội chứng ung thư di truyền phổ biến nhất, ảnh hưởng đến 1 trong mỗi 370 người ở các nước phương Tây.
Dấu hiệu và triệu chứng
Những người bị hội chứng Lynch có thể phát triển các khối u không phải ung thư ở đại tràng. Các khối u lành tính này thường được gọi là polyp.
Những người mắc hội chứng Lynch có thể có polyp đại tràng ở độ tuổi sớm hơn so với những người không mắc. Tuy nhiên, hội chứng Lynch không ảnh hưởng đến số lượng polyp đại tràng.
Hội chứng Lynch cũng có thể gây ra các triệu chứng và biến chứng khác, như:
- Đau bụng;
- Táo bón;
- Mệt mỏi;
- Xuất huyết ở ruột;
- Sụt cân không kiểm soát;
- Giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng từ thức ăn;
- U nguyên bào thần kinh đệm, một loại u não xâm lấn.
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ
Là một rối loạn di truyền, hội chứng Lynch xảy ra khi bạn thừa hưởng một gen bị thay đổi hoặc bị đột biến. Các gen mà các nhà nghiên cứu cho rằng có liên quan đến hội chứng Lynch gồm MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, và EPCAM. Các gen này giúp sửa chữa các lỗi trong DNA xảy ra trong quá trình phân chia tế bào. Các lỗi trong DNA có thể dẫn tới sự phát triển tế bào bất thường và tăng trưởng tế bào mất kiểm soát, gây ung thư.
Mỗi người được thừa hưởng hai bản sao của mỗi gen từ cha mẹ. Hội chứng Lynch là tình trạng di truyền theo kiểu hình trội của nhiễm sắc thể thường. Kiểu hình này có nghĩa là bạn chỉ cần có một bản sao của gen bị đột biến là mắc hội chứng Lynch.
Mặc dù hội chứng Lynch có thể làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư khác nhau, nhưng không phải ai mắc hội chứng Lynch cũng sẽ bị ung thư. Những người mắc hội chứng Lynch chỉ bị ung thư khi một đột biến thứ hai xảy ra ở các gen không đột biến. Tuy nhiên, đột biến thứ hai chỉ ảnh hưởng đến gen có trong tế bào ung thư.
Các yếu tố sau đây gợi ý hội chứng Lynch:
- Mắc ung thư đại trực tràng hoặc nội mạc tử cung trước 50 tuổi;
- Mắc hai hoặc nhiều loại ung thư hơn liên quan đến hội chứng Lynch ở mọi lứa tuổi;
- Có một hoặc nhiều người họ hàng mắc ung thư liên quan hội chứng Lynch;
- Có một hoặc nhiều người họ hàng được bác sĩ chẩn đoán có đột biến gen liên kết với hội chứng Lynch.
Chẩn đoán và khi nào nên khám bác sĩ
Bác sĩ có thể xác định bạn có đột biến gen liên quan đến hội chứng Lynch hay không bằng cách phân tích DNA của bạn. Trước khi thực hiện xét nghiệm di truyền, bác sĩ thường sẽ hỏi về các bệnh lí của bạn và gia đình từ trước tới nay để xác đinh khả năng mắc hội chứng Lynch.
Bạn nên khám bác sĩ nếu bạn:
- Lo lắng về nguy cơ mắc bệnh ung thư đại trực tràng hoặc các ung thư hội chứng Lynch khác;
- Có tiền sử bản thân hoặc gia đình bị ung thư đại trực tràng;
- Có một hoặc nhiều họ hàng mắc hội chứng Lynch.
Những người mắc hội chứng Lynch có thể tìm hiểu thêm về tình trạng của mình bằng cách khám với chuyên gia tư vấn di truyền.
Biến chứng
Ung thư đại trực tràng là biến chứng chính của hội chứng Lynch. Tuy nhiên, bạn cũng có thể chỉ bị polyp đại tràng không phải ung thư. Nếu bạn không được điều trị, polyp đại tràng có thể gây ra các triệu chứng sau:
- Đau bụng;
- Táo bón hoặc tiêu chảy;
- Thay đổi màu sắc hay cấu trúc của phân;
- Thiếu máu;
- Mệt mỏi.
Các phương pháp điều trị
Có nhiều phương pháp điều trị hội chứng Lynch tùy thuộc vào việc bạn có dấu hiệu của ung thư đại trực tràng hay không. Những người mắc hội chứng Lynch nhưng không bị ung thư nên thực hiện nội soi đại tràng và tầm soát ung thư định kỳ.
Khi nội soi đại tràng, bác sĩ sẽ kiểm tra đại tràng và trực tràng để tìm các dấu hiệu tăng trưởng tế bào bất thường. Có thể loại bỏ các polyp đại tràng trong quá trình nội soi.
Một số người có thể chọn phẫu thuật cắt bỏ dự phòng, tức là cắt bỏ phần đại tràng trước khi ung thư đại tràng phát triển.
Với những người mắc hội chứng Lynch và đã bị ung thư đại trực tràng, có những phương pháp điều trị sau:
- Cắt polyp: một phẫu thuật cắt bỏ polyp không phải ung thư trong đại tràng;
- Cắt đại tràng: phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ hay một phần đại tràng cũng như những hạch bạch huyết bị ảnh hưởng;
- Cắt bỏ u: Bác sĩ sử dụng sóng tần số vô tuyến, như các sóng cực ngắn, để phá hủy các khối u nhỏ;
- Phẫu thuật lạnh: bác sĩ sử dụng một đầu dò kim loại mỏng để đưa khí lạnh đến bề mặt khối u để tiêu diệt các tế bào ung thư;
- Thắt mạch: bác sĩ đưa một ống mỏng vào động mạch để chặn dòng máu chảy đến khối u lớn.
Tầm soát
Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ khuyến nghị thực hiện xét nghiệm di truyền cho những ai vừa được chẩn đóan ung thư đại trực tràng, bất kể tuổi tác hoặc tiền sử bệnh của gia đình.
Các bác sĩ thực hiện hai loại quy trình để tầm soát các khối u đại trực tràng:
Kiểm tra hóa mô miễn dịch (IHC)
Bác sĩ sẽ thực hiện xét nghiệm tầm soát để xác định các protein bị thiếu trong các mẫu lấy từ khối u. Mẫu không chứa protein MSH2 hay MSH6 gợi ý bạn mắc hội chứng Lynch.
Tầm soát mất ổn định vi vệ tinh (MSI)
Vi vệ tinh là một đoạn DNA được sao chép có chiều dài khác với phần tương tự của DNA gốc.
Xét nghiệm tầm soát MSI kiểm tra chiều dài đoạn DNA vi vệ tinh trong mẫu lấy từ khối u. Những người có kết quả xét nghiệm MSI cao có khả năng mắc hội chứng Lynch.
Phòng ngừa
Mặc dù không có cách nào để ngăn ngừa hoàn toàn ung thư đại trực tràng, nhưng bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bằng cách thực hiện tầm soát ung thư đại trực tràng định kỳ.
Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, các polyp tiền ung thư có thể mất 10-15 năm để phát triền thành ung thư đại trực tràng. Tầm soát có thể cho phép bạn phát hiện những polyp sớm và điều trị trước khi chúng phát triển xa hơn.
Kiểm soát các yếu tố nguy cơ, như chế độ ăn uống và vận động thể chất, cũng có thể giảm nguy cơ bị ung thư đại trực tràng.
Nghiên cứu cho thấy mối liên kết giữa béo phì và một số loại ung thư khác nhau như:
- Đại trực tràng;
- Thực quản;
- Túi mật;
- Dạ dày;
- Thận;
- Gan;
- Vú;
- Buồng trứng.
Trong một bài báo cáo năm 2019, các nhà nghiên cứu tìm thấy một mối liên hệ phân tử tiềm ẩn giữa béo phì, kháng insulin, và nguy cơ ung thư đại trực tràng. Các nhà nghiên cứu trích dẫn nhiều nghiên cứu tìm thấy microRNA bị biến đổi ở mô mỡ của cả động vật và con người.
MicroRNA là một loại RNA đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa các biểu hiện của gen trong DNA. Những thay đổi ảnh hưởng đến microRNA có thể dẫn đến sự phát triền các tế bào bất thường hay tế bào ung thư.
Các nhà nghiên cứu tin rằng tình trạng viêm mãn tính mức độ ít do béo phì và kháng insulin có thể là nguyên nhân gây ra sự thay đổi microRNA.
Các tác giả của một bài báo cáo năm 2015 kết luận rằng béo phì làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng lên 19%, trong khi hoạt động thể chất thường xuyên làm giảm nguy cơ xuống còn 24%.
Tổng kết
Mặc dù hội chứng Lynch có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng, dạ dày, nội mạc tử cung, và buồng trứng một cách đáng kể, nhưng không phải ai mắc hội chứng Lynch cũng bị ung thư.
Hội chứng Lynch là nguyên nhân của một tỉ lệ nhỏ các ca ung thư đại trực tràng, vì vậy các tổ chức y tế như Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ cho rằng xét nghiệm di truyền sẽ không có lợi cho những người chưa được chẩn đoán ung thư đại trực tràng
Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, tỉ lệ sống sót trung bình khoảng 5 năm đối với tất cả các giai đoạn của ung thư đại trực tràng là 64%. Tỉ lệ sống sót thay đổi tùy theo giai đoạn và vị trí của ung thư, ung thư khu trú có tỉ lệ sống sót cao hơn nhiều so với ung thư đã di căn.
Trong một nghiên cứu năm 2019, các nhà nghiên cứu từ Thượng Hải, Trung Quốc tìm được bằng chứng cho thấy việc tầm soát ung thư định kỳ và nội soi đại tràng có thể cho chẩn đoán sớm hơn và kết quả điều trị tốt hơn.
Những người mắc hội chứng Lynch hay có tiền sử gia đình bị ung thư đại trực tràng có thể nói chuyện với bác sĩ về chi phí và lợi ích của xét nghiệm di truyền cũng như soi đại tràng và tầm soát ung thư định kỳ.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
