Tăng áp động mạch phổi là gì?
Tăng áp động mạch phổi là một tình trạng đe dọa tính mạng và trở nên tồi tệ hơn theo thời gian, nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp chúng ta giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống tốt hơn. Mặc dù có thể bị giới hạn những hoạt động có khả năng gây nguy hại tới sức khoẻ, tuy nhiên vẫn có rất nhiều người vẫn tìm được những cách để làm những gì mà họ yêu thích như cuộc sống trước đây của họ.
Tăng huyết áp động mạch phổi (Pulmonary arterial hypertension - PAH) là tình trạng huyết áp cao trong các động mạch đi từ tim đến phổi. Khác với huyết áp cao thông thường, trong bệnh tăng áp động mạch phổi, các động mạch nhỏ trong phổi trở nên hẹp hoặc tắc nghẽn do đó việc lưu chuyển của dòng máu trở nên khó khăn dẫn tới tình trạng tăng huyết áp trong phổi. Tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi qua các động mạch đó, sau một thời gian, cơ tim sẽ yếu dần và có thể dẫn tới suy tim.
Nguyên nhân
Đôi khi tăng áp động mạch phổi không tìm được nguyên nhân được gọi là tăng áp động mạch phổi vô căn (nguyên phát). Các gen được xem là có thể đóng góp nguyên nhân trong tình huống này.
Trong các trường hợp còn lại, tăng áp động mạch phổi được gây ra từ một tình trạng sức khoẻ có sẵn của người bệnh. Một số bệnh có thể dẫn tới tăng áp động mạch phổi thứ phát:
- Suy tim sung huyết;
- Cục máu đông trong phổi;
- HIV;
- Sử dụng ma túy (cocaine hoặc methamphetamine);
- Bệnh gan (chẳng hạn như xơ gan);
- Lupus, xơ cứng bì, viêm khớp dạng thấp và các bệnh tự miễn dịch khác;
- Dị tật tim bẩm sinh;
- Các bệnh phổi như khí phế thũng, viêm phế quản mãn tính hoặc xơ phổi;
- Chứng ngưng thở khi ngủ.
Triệu chứng
Có thể không có bất kỳ triệu chứng nào trong giai đoạn đầu.
Triệu chứng chính là khó thở khi đang vận động, thường bắt đầu từ từ và trở nên tồi tệ hơn qua thời gian. Cảm thấy bị hết hơi, không thể thở được khi làm một số công việc như bình thường.
Các triệu chứng khác bao gồm:
- Tức ngực;
- Mệt mỏi;
- Ngất;
- Sưng ở mắt cá chân và chân.
Chẩn đoán
Khi bị khó thở và đi khám, bạn sẽ được hỏi về tiền sử bệnh trước giờ. Ngoài ra, có thể được hỏi về tiền sử hút thuốc lá, tiền sử gia đình có người bệnh tim hay phổi, thời điểm triệu chứng bắt đầu, những yếu tố làm tăng hay giảm triệu chứng hoặc hỏi về việc các triệu chứng này có khi nào mất đi hay chưa.
Các xét nghiệm có thể được dùng như:
- Siêu âm tim: hình ảnh từ siêu âm tim có thể kiểm tra được áp lực động mạch phổi.
- Chụp CT: có thể cho thấy các động mạch phổi phì đại. Ngoài ra giúp phát hiện các vấn đề khác ở phổi có thể gây khó thở.
- Chụp thông khí-tưới máu (quét V / Q): Xét nghiệm này có thể giúp tìm ra cục máu đông có thể gây ra huyết áp cao trong phổi.
- Điện tâm đồ (EKG hoặc ECG): theo dõi hoạt động của tim, có thể cho biết vùng tim bên phải có phì đại hay không. Đây là dấu hiệu cảnh báo tăng áp động mạch phổi.
- Chụp X-quang ngực: Chụp X-quang có thể cho biết động mạch hoặc tim có phì đại hay không, có thể giúp tìm ra các tình trạng phổi hoặc tim khác có thể gây ra tình trạng bệnh.
- Kiểm tra chạy bộ hoặc đạp xe: bằng cách chạy trên máy chạy bộ hoặc đạp xe cố định trong khi cơ thể được kết nối với màn hình để bác sĩ có thể thấy bất kỳ thay đổi nào về nồng độ oxy, chức năng tim, áp suất phổi hoặc những chỉ số khác.
- Có thể làm xét nghiệm máu để kiểm tra HIV và các bệnh như viêm khớp dạng thấp hoặc lupus.
Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy bạn có thể bị tăng áp động mạch phổi, để xác định chắc chắn, bác sĩ sẽ tiến hành đặt ống thông tim phải.
Quá trình diễn ra như sau:
Đặt một ống thông vào tĩnh mạch lớn ở cổ hoặc tĩnh mạch đùi ở chân, sau đó luồn vào tâm thất phải. Một màn hình ghi lại áp lực ở tâm thất phải và trong động mạch phổi. Bác sĩ cũng có thể tiêm thuốc vào ống thông để xem liệu các động mạch phổi có bị cứng hay không, gọi là xét nghiệm giãn mạch. Sau khi thông tim an toàn, bạn sẽ được tiêm thuốc an thần và gây tê tại chỗ. Bạn có thể về nhà ngay trong ngày, tuy nhiên cần có người đưa về.
Điều trị
Tăng áp động mạch phổi ở mỗi người là khác nhau, do đó sẽ có phương pháp điều trị riêng cho từng người.
Đầu tiên, bác sĩ sẽ điều trị nguyên nhân gây nên tăng áp động mạch phổi. Ví dụ: nếu tăng áp động mạch phổi do khí phế thũng thì sẽ được điều trị khí phế thũng sẽ giúp cải thiện trình trạng của bạn.
Hầu hết mọi người cũng được điều trị để cải thiện nhịp thở, giúp dễ dàng hoạt động và làm các công việc hàng ngày. Liệu pháp oxy khi hít thở oxy tinh khiết thông qua ngạnh đặt trong mũi, sẽ có ích nếu bị hụt hơi và có nồng độ oxy trong máu thấp, điều này giúp kéo dài sự sống khi bị tăng áp động mạch phổi.
Nếu có nguy cơ bị đông máu, bác sĩ sẽ đề nghị dùng thuốc làm loãng máu. Các loại thuốc khác cải thiện mức độ hoạt động của tim và ngăn chất lỏng tích tụ trong cơ thể.
Nếu tăng áp động mạch phổi nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc chẹn kênh canxi, giúp giảm huyết áp trong phổi và khu vực khác trong cơ thể.
Nếu thuốc chẹn kênh canxi không đủ, bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến trung tâm điều trị chuyên khoa. Lúc này cần sử dụng phương pháp điều trị nhắm trúng đích nhằm làm thông các mạch máu đang bị hẹp bằng cách sử dụng các loại thuốc như thuốc viên, thuốc hít hoặc thuốc được truyền qua đường tĩnh mạch:
- Thuốc: ambrisentan (Letairis), bocentan (Tracleer), macitentan (Opsumit), riociguat (Adempas), selexipag (Uptravi), sildenafil (Revatio), tadalafil (Adcirca), treprostinil (Orenitram)
- Thuốc hít: Iloprost tromethamine (Ventavis), treprostinil (Tyvaso)
- Thuốc IV: epopostenol natri (Flolan, Veletri), treprostinil
Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, hoặc nếu thuốc không có hiệu quả, bác sĩ có thể đề nghị cấy ghép phổi hoặc nong bóng vách liên nhĩ. Tuy nhiên, phẫu thuật này có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng.
Cần làm gì khi bản thân bị tăng áp động mạch phổi?
Một trong những điều tốt nhất có thể làm cho bản thân là duy trì hoạt động, ngay cả khi bị hụt hơi. Tập thể dục thường xuyên như đi bộ, sẽ giúp bạn thở tốt hơn và sống tốt hơn. Cần có sự tư vấn của bác sĩ để biết loại bài tập và mức độ nào là tốt nhất cho bạn. Một số người có thể cần sử dụng oxy khi tập thể dục.
Nên nghỉ ngơi nhiều. Hãy ngủ một giấc thật ngon và chợp mắt khi cần thiết.
Chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt.
Tiên lượng
Phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tăng áp động mạch phổi, do đó điều trị nguyên nhân sẽ giúp cho bạn cảm thấy tốt hơn. Mặc dù không có phương pháp điều trị đặc hiệu cho tăng áp động mạch phổi, nhưng chẩn đoán sớm sẽ giúp cho việc sống chung với nó dễ dàng hơn.
Đối với người tăng áp động mạch phổi vô căn, triệu chứng sẽ trở nên nặng hơn qua thời gian. Tuy nhiên, điều trị có thể giúp làm chậm đi tiến triển của bệnh và kéo dài tuổi thọ.
Mỗi cơ thể là khác nhau, vì vậy bác sĩ sẽ giúp tìm ra phương pháp điều trị thích hợp nhất cho chính bạn.
Xem thêm: Phòng ngừa và chống huyết khối động mạch phổi
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
