Một số đặc điểm sinh học của tinh trùng và các yếu tố ảnh hưởng

1. Ảnh hưởng của chế độ ăn uống và lối sống đến chất lượng tinh trùng

Nhiều nghiên cứu đã xác định rằng chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt có ảnh hưởng rõ rệt đến số lượng, hình thái và khả năng di động của tinh trùng:

Chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, ít chất béo bão hòa, hạn chế thịt đỏ và sản phẩm từ sữa nguyên kem, đồng thời không hút thuốc, không sử dụng rượu bia và duy trì tập thể dục thường xuyên có liên quan đến nồng độ tinh trùng cao hơn và chất lượng tinh dịch tốt hơn.
Ngược lại, chế độ ăn giàu thực phẩm chế biến sẵn, thịt đỏ, các sản phẩm sữa giàu béo, hành, tỏi, caffein, cùng với lối sống ít vận động, sử dụng chất kích thích có thể làm tăng mùi tinh dịch và giảm mật độ, khả năng di động cũng như tỷ lệ tinh trùng bình thường.

2. Tác động của nhiệt độ đến quá trình sinh tinh

Tinh trùng được sản xuất tối ưu trong điều kiện nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ trung tâm cơ thể khoảng 2–4°C. Tình trạng tăng nhiệt độ bìu, dù trong thời gian ngắn, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh tinh:

Phơi nhiễm nhiệt độ 43°C trong 30 phút có thể làm giảm đến 80% số lượng tinh trùng trong tinh dịch do tăng tỷ lệ chết của tế bào mầm.
Một số thói quen có thể gây tăng nhiệt vùng bìu như: mặc quần lót bó sát, ngồi lâu trên yên xe đạp, đặt máy tính xách tay trên đùi lâu, hoặc ngâm nước nóng kéo dài.

3. Tuổi thọ và chu kỳ sống của tinh trùng

Trong cơ thể nam giới: Quá trình sinh tinh diễn ra liên tục từ tuổi dậy thì đến cuối đời, mặc dù chất lượng có thể suy giảm theo tuổi. Trung bình khoảng 72.000 tinh trùng được sinh ra mỗi phút, tương đương hơn 100 triệu tinh trùng mỗi ngày. Chu kỳ hoàn chỉnh từ tế bào mầm đến tinh trùng trưởng thành mất khoảng 64–74 ngày. Nếu không được xuất ra ngoài, tinh trùng sẽ tự tiêu hủy bởi hệ thống miễn dịch.

Ngoài cơ thể: Khi tiếp xúc với không khí, tinh trùng chỉ sống được khoảng 30–60 phút, tùy điều kiện môi trường như độ ẩm và nhiệt độ.

4. Tuổi thọ tinh trùng trong hệ sinh dục nữ

Âm đạo: Do môi trường âm đạo có độ pH axit (~3.8–4.5), phần lớn tinh trùng bị bất hoạt hoặc chết trong vòng 20–30 phút sau khi được phóng thích. Tuy nhiên, lượng tinh dịch có tính kiềm sẽ giúp trung hòa môi trường và tạo điều kiện cho một số tinh trùng sống sót và di chuyển lên cổ tử cung.

Cổ tử cung và tử cung:

Khi gần đến thời điểm rụng trứng, dưới tác động của estrogen, chất nhầy cổ tử cung trở nên loãng, trong và dễ thẩm thấu hơn, hỗ trợ tinh trùng vượt qua cổ tử cung và vào tử cung.
6 giờ sau giao hợp, phần lớn tinh trùng sống sót di chuyển vào buồng tử cung.
Sau 12 giờ, khoảng 5/6 tinh trùng còn sống; sau 36 giờ chỉ còn khoảng 1/4; và sau 72 giờ, hầu hết tinh trùng đã mất khả năng sống sót.
Một số tinh trùng có sức bền cao có thể sống đến 5 ngày, đặc biệt trong điều kiện lý tưởng gần thời điểm rụng trứng.

Kết luận

Chất lượng và tuổi thọ của tinh trùng bị ảnh hưởng bởi lối sống, chế độ ăn, yếu tố môi trường và thời điểm giao hợp. Việc duy trì lối sống lành mạnh, hạn chế tiếp xúc nhiệt, kiểm soát stress và chế độ dinh dưỡng khoa học không chỉ cải thiện sức khỏe sinh sản nam giới mà còn góp phần làm tăng khả năng thụ thai tự nhiên và nâng cao chất lượng thế hệ sau.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP