Tình dục, ham muốn và cơ chế sinh học liên quan theo góc nhìn khoa học

Tình dục là một nhu cầu sinh lý thiết yếu và là phần không thể tách rời trong sự phát triển toàn diện của con người, bao gồm cả thể chất, tinh thần và xã hội. Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong duy trì nòi giống, tình dục còn liên quan đến sự kết nối cảm xúc, giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Oxytocin và vai trò điều hòa cảm xúc

Oxytocin – còn được gọi là “hormone âu yếm” – là một neuropeptide được tiết ra bởi vùng dưới đồi và giải phóng qua thùy sau tuyến yên. Hormone này đóng vai trò trong các hành vi xã hội, tạo gắn kết giữa các cá nhân, tăng cảm giác tin tưởng và đặc biệt được tiết ra với nồng độ cao trong các tình huống thân mật như ôm, hôn và giao hợp.

Ngoài tác dụng về mặt cảm xúc, oxytocin còn có khả năng giảm đau tự nhiên, bằng cách điều hòa các thụ thể đau ở hệ thần kinh trung ương.

Động năng tình dục: bản năng và ảnh hưởng đa yếu tố

Ham muốn tình dục là một phản ứng phức hợp giữa hormone, thần kinh và yếu tố tâm lý – xã hội. Nó được kích hoạt thông qua sự tương tác giữa hệ limbic, vùng dưới đồi, trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận, và các hormone như testosterone, dopamine, oxytocin và prolactin.

Bản chất sinh học: Tình dục thúc đẩy sự duy trì nòi giống – một đặc điểm mang tính nhân chủng học.
Khoái cảm: Sự kích thích tình dục kích hoạt hệ thống khen thưởng (reward system) của não, dẫn đến cảm giác thỏa mãn thông qua dopamine.

Yếu tố như tuổi tác, sức khỏe, giáo dục, môi trường xã hội và kinh nghiệm cá nhân có ảnh hưởng sâu sắc đến mức độ ham muốn và hành vi tình dục.

Sự hòa hợp tình dục và đáp ứng giữa các cặp đôi

Khái niệm về “tình dục thỏa mãn” mang tính cá nhân và chủ quan. Các yếu tố ảnh hưởng gồm:

Mức độ ham muốn tình dục.
Khả năng giao tiếp và hiểu biết về cơ thể bạn tình.
Sự tương hợp về cảm xúc và động cơ tham gia vào quan hệ tình dục (tình yêu, hấp dẫn, thương cảm, an ủi, chiếm hữu...).
Kỹ thuật tiếp cận như mơn trớn, vuốt ve, tán tỉnh – đặc biệt giúp kích hoạt đáp ứng sinh lý ở cả nam và nữ.

Trong quá trình tương tác tình dục, hành vi thấu hiểu và đáp ứng nhu cầu của đối phương là điều kiện cần để tạo ra một mối quan hệ tình dục hài hòa và lâu dài.

Tán tỉnh: bước đầu xây dựng kết nối tình dục

Tán tỉnh là một hành vi xã hội mang tính bản năng và học được, giúp xác lập quan hệ thân mật và khởi phát sự thu hút giới tính. Nó thể hiện qua:

Giao tiếp bằng ánh mắt, nụ cười, ngôn ngữ cơ thể.
Tiếp xúc cơ thể ở mức cho phép.
Thái độ lắng nghe, quan tâm tích cực.

Tán tỉnh giúp giảm bớt cảm giác lo lắng xã hội, tăng cường tự tin và thúc đẩy kết nối cảm xúc lẫn thể xác giữa hai cá nhân.

Ham muốn tình dục: biểu hiện sinh lý và thần kinh

Ham muốn tình dục là một phần tự nhiên của hành vi người và thường đi kèm với phản ứng sinh lý đặc trưng:

Giãn đồng tử, tăng lưu lượng máu đến da và cơ quan sinh dục.
Nam giới: Dương vật cương cứng do giãn mạch và tăng áp lực máu tại thể hang.
Nữ giới: Núm vú nhô lên, tăng tiết dịch âm đạo, giãn mạch vùng chậu.

Những thay đổi này là kết quả của sự kích hoạt trục thần kinh – nội tiết phức tạp giữa não bộ và hệ thần kinh tự chủ.

Tình dục và sự hài lòng trong mối quan hệ lâu dài

Nghiên cứu cho thấy, khoảng 90% các cặp đôi có mối quan hệ gắn bó lâu dài đều cảm nhận được sự hòa hợp tình dục với bạn đời. Quan hệ tình dục thỏa mãn được xem là yếu tố củng cố mối quan hệ, góp phần giảm stress, nâng cao chất lượng giấc ngủ và tăng cường cảm xúc tích cực trong cuộc sống.

Kết luận

Tình dục không đơn thuần là hoạt động sinh lý mà còn là một phần thiết yếu trong cấu trúc tâm lý – xã hội con người. Việc hiểu biết đúng đắn về các cơ chế sinh học, hormone và yếu tố tâm lý liên quan đến tình dục giúp nâng cao chất lượng mối quan hệ và sức khỏe tổng thể. Trong chăm sóc y tế, việc tư vấn sức khỏe tình dục cần được cá thể hóa, tôn trọng sự đa dạng giới và văn hóa, nhằm thúc đẩy sức khỏe tình dục toàn diện.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP