Mùi âm đạo: Nguyên nhân, chẩn đoán và hướng dẫn xử trí

1. Giới thiệu

Mùi âm đạo là một trong những lý do thường gặp khiến phụ nữ tìm đến khám phụ khoa, mặc dù đây là một chủ đề nhạy cảm và thường bị bỏ qua trong trao đổi với nhân viên y tế. Trong một số trường hợp, mùi âm đạo là sinh lý bình thường; tuy nhiên, sự thay đổi về mùi kèm theo triệu chứng khác có thể là dấu hiệu của rối loạn vi sinh âm đạo hoặc bệnh lý tiềm ẩn.

Mùi âm đạo không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống, lòng tự trọng mà còn có thể ảnh hưởng đến đời sống tình dục và sức khỏe sinh sản nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

2. Mùi âm đạo là gì?

Mùi âm đạo được định nghĩa là bất kỳ mùi nào xuất phát từ vùng âm đạo – âm hộ. Trong điều kiện sinh lý bình thường, âm đạo có thể có mùi nhẹ đặc trưng, không gây khó chịu. Tuy nhiên, mùi nồng, tanh hoặc hôi – đặc biệt khi kèm theo tiết dịch bất thường, ngứa, rát hoặc kích ứng – có thể gợi ý tình trạng bệnh lý cần được đánh giá y khoa.

3. Các nguyên nhân thường gặp gây mùi âm đạo bất thường

3.1. Viêm âm đạo do vi khuẩn (Bacterial Vaginosis – BV)

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 30% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. BV đặc trưng bởi sự mất cân bằng hệ vi khuẩn âm đạo, giảm Lactobacillus và tăng các vi khuẩn kỵ khí. Triệu chứng điển hình gồm:

• Dịch tiết loãng, màu xám trắng, mùi tanh rõ rệt.

• Ít khi có ngứa hoặc rát âm đạo.

BV liên quan đến các yếu tố nguy cơ như thụt rửa âm đạo, quan hệ tình dục không an toàn và thay đổi bạn tình.

3.2. Trichomonas vaginalis

Là bệnh lây truyền qua đường tình dục do ký sinh trùng Trichomonas vaginalis. Biểu hiện lâm sàng bao gồm:

• Dịch tiết vàng xanh, bọt, mùi hôi, ngứa âm hộ.

• Tiểu buốt, giao hợp đau.

Nam giới thường không có triệu chứng nhưng vẫn có thể lây bệnh. Điều trị cần phối hợp cả hai bạn tình.

3.3. Thay đổi nội tiết

Giảm estrogen trong thời kỳ mãn kinh làm niêm mạc âm đạo teo, giảm độ axit, từ đó dẫn đến mùi hôi và khô âm đạo. Tương tự, mùi âm đạo có thể thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt do ảnh hưởng của hormone sinh dục.

3.4. Vệ sinh kém và đổ mồ hôi

Vùng âm hộ có nhiều tuyến mồ hôi apocrine, tương tự như vùng nách. Khi mồ hôi được chuyển hóa bởi vi khuẩn da, mùi khó chịu có thể phát sinh. Mặc quần áo bó sát hoặc tăng cân gây tích tụ mồ hôi và vi khuẩn trong nếp gấp da làm nặng hơn tình trạng mùi.

3.5. Dị vật âm đạo (ví dụ: tampon bị quên)

Dị vật để lâu trong âm đạo có thể gây nhiễm trùng thứ phát, dẫn đến tiết dịch có mùi rất nặng, kèm kích ứng và viêm. Cần được bác sĩ phụ khoa lấy ra và xử lý nhiễm trùng nếu có.

3.6. Thực phẩm và yếu tố ngoại sinh

Một số thực phẩm như hành, tỏi, măng tây, cá, bắp cải và phô mai có thể tạm thời ảnh hưởng đến mùi dịch tiết âm đạo. Ngoài ra, thuốc xịt âm đạo hoặc dung dịch vệ sinh chứa hóa chất có thể làm thay đổi môi trường vi sinh và gây kích ứng.

4. Các tình trạng cần loại trừ

• Lỗ rò trực tràng – âm đạo (Rectovaginal fistula): Có thể gây mùi phân, cần can thiệp ngoại khoa.

• Ung thư cổ tử cung hoặc âm đạo: Mùi âm đạo kéo dài, kèm xuất huyết âm đạo bất thường hoặc đau khi giao hợp cần được đánh giá bằng khám phụ khoa, phết tế bào cổ tử cung và sinh thiết khi cần.

5. Hướng dẫn giữ vệ sinh vùng sinh dục nữ đúng cách

• Vệ sinh hàng ngày bằng nước ấm, có thể dùng xà phòng không mùi và không thụt rửa âm đạo.

• Tránh mặc đồ bó sát, nên chọn quần áo rộng rãi, đồ lót bằng vải cotton, thay đồ lót mỗi 12 giờ.

• Thay quần áo ngay sau khi vận động mạnh hoặc tập thể dục để hạn chế tích tụ mồ hôi.

• Duy trì cân nặng hợp lý để giảm tiết mồ hôi vùng sinh dục.

• Tránh sử dụng xịt thơm, thụt rửa hoặc sản phẩm có mùi nhân tạo tại vùng kín.

• Thực hiện chế độ ăn hợp lý, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường – nguyên nhân làm tăng nguy cơ nhiễm Candida.

6. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Người bệnh nên đến khám chuyên khoa phụ sản khi:

• Mùi âm đạo nặng, kéo dài, kèm tiết dịch bất thường.

• Có dấu hiệu ngứa, rát, đau khi giao hợp hoặc tiểu buốt.

• Mùi đi kèm với sốt, đau vùng bụng dưới hoặc ra máu bất thường.

• Nghi ngờ có dị vật hoặc có yếu tố nguy cơ bệnh lây truyền qua đường tình dục.

7. Kết luận

Mùi âm đạo có thể là sinh lý hoặc bệnh lý. Việc đánh giá chính xác nguyên nhân đòi hỏi thăm khám toàn diện, khai thác tiền sử kỹ lưỡng và xét nghiệm phụ khoa khi cần. Quản lý mùi âm đạo hiệu quả cần phối hợp giữa thay đổi lối sống, vệ sinh đúng cách và điều trị y khoa phù hợp.